رتبه‌بندی شرکت‌های بیمه در بورس بر اساس شاخص‌های منتخب

برای این منظور اطلاعات شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار کشور که در سایت کدال منتشر شده‌اند را استخراج کرده و شرکت‌های مزبور را بر اساس شاخص‌های مختلف رتبه‌بندی کرده‌ایم. بدون در نظر گرفتن شرکت‌های بیمه اتکایی، اطلاعات 23 شرکت بیمه‌ای برای پایان سال گذشته در سایت کدال ارائه شده است.

بازده دارایی

یکی از مهمترین نسبت‌های مالی در حسابداری و البته یکی از مهمترین شاخص‌های ارزیابی شرکت‌ها، نسبت سود خالص به مجموع دارایی‌ها است. این شاخص نشان‌دهنده توانایی مدیریت مجموعه در استفاده از دارایی‌ها در راستای انتفاع سهام‌داران است. بررسی این شاخص نشان می‌دهد که در پایان سال 1396، بیمه تجارت نو با 8/11 درصد و بیمه خاورمیانه با 3/10 درصد بالاترین بازده دارایی‌ها را داشته‌اند. بیمه‌های سرمد، حکمت صبا و ملت نیز با نسبتی بالاتر از 4 درصد، رتبه‌های بعدی جدول را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که بیمه آسیا با بیش از 42 هزار میلیارد ریال و بیمه‌های دی و پاسارگاد با 35 و 32 هزار میلیارد ریال دارایی - بیشترین حجم دارایی در میان این شرکت‌ها - به ترتیب بازده دارایی معادل 0/1، 1/2 و 6/2 درصد داشته‌اند. همچنین سه شرکت بیمه‌ای میهن، آرمان و رازی با توجه به زیان خالص در پایان سال گذشته با بازدهی منفی دست به گریبان بوده‌اند.

بازده حقوق صاحبان سهام

شاخص مهم دیگر از تقسیم سود خالص به جمع حقوق صاحبان سهام به دست می‌آید. این شاخص علاوه بر این که می‌تواند بازدهی سرمایه‌گذاری صاحبان سهام را بازگو کند، تقریب مناسبی برای نسبت حاشیه سود خالص است. در این زمینه بیمه دی با 40 درصد و بیمه‌های معلم، دانا، تجارت نو و پاسارگاد با نسبتی بیش از 20 درصد در بالاترین رتبه‌ها قرار دارند. این در حالی است که به غیر از سه شرکت زیان‌ده که ظاهراً بازدهی منفی برای صاحبان سهام خود داشته‌اند، بیمه‌های تعاون، حکمت صبا و کارآفرین نیز با نسبتی کمتر از 10 درصد مواجه بوده‌اند.

توان عملیاتی

شاخص‌های متفاوتی برای نشان دادن کارایی عملیاتی شرکت‌های بیمه وجود دارند. این شاخص‌ها به فراخور اطلاعات متفاوت قابل استخراج در زمینه حق بیمه‌های دریافتی، خسارات پرداختی، سود و زیان عملیاتی و انواع هزینه‌‎ها از جمله هزینه‌های اداری و حتی درآمدها به تفکیک در بخش‌های مختلف از جمله بیمه‌های زندگی یا کارمزدهای دریافتی، می‌توانند توان عملیاتی شرکت‌ها را در بخش‌های مختلف مقایسه کنند. در اینجا اما برای مقایسه توان عملیاتی بیمه‌ها به طور کلی از حاصل نسبت سود و زیان فعالیت‌های بیمه‌ای به درآمدهای حاصل از حق بیمه استفاده کرده‌ایم تا به شکلی عمومی‌تر کارایی عملیاتی این شرکت‌ها را بسنجیم. در این شاخص بیمه خاورمیانه با 74 درصد، بیمه تجارت نو با 36 درصد و بیمه حکمت صبا با 29 درصد در رتبه‌های نخست قرار داشته و سه بیمه میهن، آرمان و رازی با توجه به زیان عملیاتی حاصل از فعالیت‌های بیمه‌ای خود در قعر جدول قرار دارند.

ایفای تعهدات

برای مقایسه توانایی ایفای تعهدات نیز شاخص‌های گوناگونی وجود دارند که در اینجا به طور کلی از شاخص نسبت مجموع بدهی‌ها به کل دارایی‌ها استفاده می‌کنیم. بر این اساس بیمه خاورمیانه با نسبت 5/2 درصدی کمترین سطح بدهی را نسبت به دارایی‌ها داشته و در رتبه‌های بعدی بیمه‎‌های حکمت صبا و تجارت نو با 38 و 45 درصد قرار دارند.

باید اضافه کرد که یکی از دلایل اصلی حضور برخی از این شرکت‌ها در رتبه‌های بالا در این شاخص، تازه تأسیس بودن آنها نسبت به سایر رقبا است که باعث شده هنوز بخشی از بدهی‌های آنها در صورت‌های مالی شناسایی نشوند. برای روشن شدن این موضوع می‌توان نشان داد که کمترین سطح بدهی‌ها در ترازنامه مربوط به بیمه خاورمیانه با 18 میلیارد ریال و پس از آن حافظ، حکمت صبا و تجارت نو با 641، 839 و یک هزار و 434 میلیارد ریال بدهی است، در حالی که میانگین سطح بدهی‌های 23 شرکت مورد مطالعه بیش از 13 هزار میلیارد ریال بوده و بیمه‌های آسیا و دی هر کدام بیش از 30 هزار میلیارد ریال بدهی دارند.

این حجم فعالیت‌ها البته فقط به بدهی‌ها منحصر نمی‌شود و در سطح دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام نیز همین طور است. بیمه‌های آسیا، دی و پاسارگاد بیشترین حجم دارایی‌ها را در میان شرکت‌های بیمه در کشور دارند، در حالی که بیمه‌های خاورمیانه و حافظ کمتر از 700 میلیارد ریال دارایی در ترازنامه خود نشان می‌دهند و میانگین سطح دارایی‌های شرکت‌های بیمه بیش از 15 هزار میلیارد است. در مورد حقوق صاحبان سهام نیز که خود می‌تواند به عنوان شاخص مهمی در بخش توانایی مالی شرکت‌ها و هم ردیف با سرمایه پرداخت‌شده یا ذخایر فنی آنها تعریف شود، بیمه‌های البرز، پارسیان و ملت در رتبه‌های نخست با بیش از 4 هزار میلیارد ریال و بیمه‌های حافظ، میهن، تعاون، خاورمیانه و آرمان در رتبه‌های پایین با کمتر از یک هزار میلیارد ریال قرار دارند. میانگین حقوق صاحبان سهام شرکت‌های بیمه‌ای معادل 2 هزار میلیارد ریال است.

در نهایت و برای نشان دادن حجم فعالیت‌های شرکت‌ها در دوره یک ساله منتهی به 29 اسفندماه 1396 می‌توانیم خالص درآمدهای شرکت‌های بیمه که از بخش حق بیمه‌ها حاصل شده را با هم مقایسه کنیم. در این زمینه بیمه آسیا با بیش از 30 هزار میلیارد ریال و بیمه‌های دانا و البرز با 22 و 19 هزار میلیارد ریال در رتبه‌های نخست و بیمه‌های تجارت نو، حافظ، حکمت صبا و خاورمیانه در رده‌های پایین جدول قرار دارند.