شامگاه دوشنبه 6 اسفند، شبکه های مجازی عرصه تبادل پستی از وزیر امور خارجه بود که از استعفای او خبر می داد. پستی که در همان دقایق نخست مورد توجه بسیاری قرار گرفت و همزمان با تایید صحت استعفا، واکنش‌های بسیاری درباره آن منتشر شد.
بُهت سیاسی، شاید بهترین توصیف فضای حاکم بر کشور در ساعات ابتدایی استعفای وزیر امورخارجه بود. پس از فروکاستن از این بهت، اظهارنظرها و تحلیل های مختلف درباره آن آغاز شد به گونه‌ای که واکنش ها به این استعفای غیرقابل پیش بینی مهمترین موضوع مورد بحث و تحلیل رسانه های داخلی و خارجی طی 48 ساعت گذشته بوده است.
صاحبنظران و تحلیلگران داخلی و خارجی در کنار چهره های سیاسی، فعالان حزبی، مسوولان و مقامات دولتی و غیردولتی درباره این استعفا به اظهارنظر و تحلیل پرداختند. کلیدواژه نخست شبکه های اجتماعی و رسانه های مجازی هم محمدجواد ظریف بود و هشتگ #ظریف_بمان، در مدت کوتاهی به مهمترین ترند توییتر تبدیل شد.
مقامات و مسوولان خارجی هم درباره استعفای ظریف واکنش نشان دادند و این شاید نخستین بار بود که استعفای یک مقام ایرانی این گونه مورد توجه رسانه ها، مقامات و تحلیلگران داخلی و خارجی قرار گرفت. این میان مخالفان تند ظریف گرچه از این استعفا؛ استقبال و حتی ابراز شادمانی کردند اما واکنش منتقدان او متفاوت بود.
استعفای وزیر امورخارجه اما صبح امروز چهارشنبه 8 اسفند از سوی رییس جمهوری مورد موافقت قرار نگرفت تا بار دیگر سکان هدایت وزارت امورخارجه در دستان ظریف باقی بماند و دیپلماسی صلح در دولت دوم تدبیر و امید ادامه داشته باشد.
پس از رد استعفای ظریف از سوی رییس جمهوری اعضای کابینه، چهره های سیاسی و فعالان رسانه ای از جریان های سیاسی مختلف درباره بازگشت دوباره رییس دستگاه دیپلماسی به دولت اظهارنظر کردند.
دولت، خوشحال از ماندن ظریف
رییس جمهوری صبح امروز با استعفای وزیر امورخارجه مخالفت کرد. در نامه حجت الاسلام حسن روحانی آمده است: اهتمام جنابعالی به حفظ شان و اعتبار وزارت امور خارجه و جایگاه شخص وزیر امور خارجه به عنوان بالاترین مقام مسوول در اجرای سیاست خارجی کشور ، قابل درک و مورد تایید اینجانب است. از آنجا که شما را به تعبیر مقام معظم رهبری 'امین، غیور ، شجاع و متدین' و در خط مقدم ایستادگی در برابر فشارهای همه جانبه آمریکا می دانم ، پذیرش استعفای جنابعالی را بر خلاف مصالح کشور می دانم و با آن موافقت نمی کنم.
دقایقی پس از رد استعفای ظریف از سوی رییس جمهوری، محمود واعظی رییس دفتر ریییس جمهوری در پیامی توییتری نوشت: باعث خوشوقتی است که اعلام کنم به رغم ذوق زدگی دشمنان قسم خورده انقلاب و نظام، با عدم پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رییس جمهور، مجموعه دولت همچنان از حضور موثر و با نشاط ظریف بهره‌مند خواهد بود.
محمدجواد آذری جهرمی دیگر وزیر کابینه هم در پیامی توییتری ضمن ابراز خوشحالی از ادامه کار وزیر امور خارجه نوشت: دیشب نمونه هایی از پیام های مردم را که برای من ارسال شده بود برایش (ظریف) فرستادم و نوشتم: بیش از 2هزار پیام این شکلی از اقشار مردم فقط برای من آمده. خواستم به ظریف بگویم: شرف المکان بالمکین. شان تو و دستگاه دیپلماسی به نظر مردم است.
حسام الدین آشنا رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در صفحه توییتری خود نوشت: از نظر حسن روحانی، ایران 'تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر امورخارجه دارد.' هنوز زود است که نتانیاهو و رهروانش از دست و زبان ظریف خلاص شوند. زمستان گذشت ولی روسیاهی به ذغال خواهد ماند. آشنا همچنین در توییتی دیگر با استفاده از نوشت: تو به خود نامدی، اینجا که به خود باز روی.
پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری در واکنش به رد استعفای وزیر امور خارجه، بخشی از نامه رییس جمهوری در این زمینه را توییت کرد و نوشت: ظریف باحمایت بی سابقه همه مقامات عالی سیاسی و نظامی کشور، همچنان وزیرخارجه و نافذترین سخنگوی بین المللی ایرانیان است وبرای منافع ملی می جنگد. چه خبربدی برای نتانیاهو وذوق زده‌های پریشب ودیروز و امروزصبح، که خواب آشفته شان برای ایران عزیز تعبیر نشد. بوسیدمش ازطرف مردم.
حسینعلی امیری معاون امور مجلس رییس جمهوری هم در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: ظریف در عرصه‌های دفاع از مصالح و منافع کشور و در صحنه‌های بینالمللی و جبهه دیپلماسی گام های بسیار بلندی برداشته و صد درصد مورد اعتماد آقای رییس جمهوری است.
شهیندخت مولاوردی هم در توییتی با انتشار عکسی از وزیر امورخارجه نوشت: تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه آید؟/ تو یکی نه ای، هزاری تو چراغ خود برافروز!
وزیر امورخارجه هم در پی حمایت تمام قد افکار عمومی، مقامات و مسوولان برای ادامه کار و رد استعفا از سوی رییس جمهوری در پیامی اینستاگرامی نوشت: عمری است که دل در گرو خدمت به این مرز و بوم و مردم بزرگ دارم و به عنوان خدمتگزاری کوچک هیچ دغدغه‌ای جز اعتلای سیاست خارجی و اعتبار وزارت امور خارجه به عنوان مسئول پیشبرد سیاست خارجی و خط مقدم دفاع از منافع ملی و حقوق مردم شریف ایران در عرصه بینالمللی نداشته‌ام.
واکنش مثبت جامعه به بازگشت دوباره ظریف به دستگاه دیپلماسی
فضای مجازی و حقیقی کشور پس از رد استعفای وزیر امور خارجه از سوی رییس جمهوری، فضای مثبتی ارزیابی می شود. در حوزه اقتصاد، رسانه های خبری از رفع نگرانی فعالان اقتصادی به ویژه در بورس و در بازارهای طلا و سکه خبر دادند. افزایش شاخص بورس که همزمان با استعفای وزیر امور خارجه روند کاهشی شدیدی را تجربه کرده بود، روال طبیعی خود را پی گرفت و از فشار فروش معاملات کاسته شده و حجم معاملات بهبود یافت.
شبکه های مجازی به ویژه توییتر هم عرصه رضایتمندی جامعه از بازگشت وزیر امورخارجه به دولت بود. بسیاری از کاربران در توییت ها و پست هایی از ادامه کار ظریف در وزارت امور خارجه استقبال کردند. کاربری در حساب توییتری خود نوشت: مردم عادی نشان دادند که کنار هم می توانند بدون منتظر ماندن برای کنش تاخیری احزاب! ( که به دنبال جانشین ظریف می گشتند!) خود به حمایت از وزیر امورخارجه شان برخیزند، محتوا و استدلال های 18 هزار و هشتصد توییت #ظریف_بمان ویترین تمام عیار جایگاه ظریف در بین افکار عمومی بود.
واکنش‌های حمایتی منتقدان و موافقان ظریف
ساعاتی پس از اعلام استعفای رییس دستگاه دیپلماسی، در کنار واکنش های حمایت آمیز موافقان سیاست های ظریف، برخی منتقدان هم از او خواستند به کار خود ادامه دهد. میان منتقدان همیشگی وزارت امورخارجه روزنامه کیهان درباره استعفای او موضع متفاوتی گرفت. این روزنامه به قلم حسین شریعتمداری مدیر مسوول خود نوشت: «انتظار آن است-و ضرورت نیز دارد- که آقای ظریف نیم‌نگاهی به میدان‌های دور و نزدیک و دشمنان بیرونی و دنباله‌های داخلی و همسو با آنان بیندازند و سوت و کف و هلهله آن ها را از استعفای خود نظاره کنند. چه کسانی از استعفای ایشان به وجد آمده و شادی می‌کنند؟! دشمنان بیرونی استعفای ظریف را با استنادی مضحک، نشانه نا‌کارآمدی نظام معرفی می‌کنند!»
ساعتی پیش از رد استعفای وزیر امور خارجه از سوی رییس جمهوری هم فرمانده سپاه قدس با تاکید بر مورد اعتماد بودن ظریف از سوی مقامات عالی نظام، آبی بر آتش شایعه های اختلافی ریخت. شایعه هایی که از سوی برخی رسانه های خارج از ایران مطرح شد و برخی مخالفان داخلی دولت هم به آن دامن زدند. سردار قاسم سلیمانی امروز چهارشنبه در واکنش به استعفای ظریف گفت: آقای ظریف مسوول سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران است و همواره مورد تایید و حمایت مقامات عالی نظام بوده و هستند.
مدیر مسوول روزنامه جمهوری اسلامی هم در واکنش به استعفای ظریف از دولت و رییس جمهوری خواسته بود او را به عنوان یک قهرمان ملی حفظ کنند. مسیح مهاجری گفته بود که او با منطق و دیپلماسی بدون تحمیل هزینه نظامی به کشور، نظام سلطه را دچار دردسر کرده است. مخالفان بی‌انصاف تلاش می‌کنند خدمت بزرگ ظریف در برجام را خیانت جلوه دهند.
مجید انصاری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم از رییس جمهوری خواسته بود تا با این استعفا موافقت نکند. انصاری گفته بود: از رییس جمهوری محترم مصرانه می خواهم که با استعفای دکتر ظریف موافقت نکند و با تمهیداتی که اتخاذ می کند زمینه رفع مشکلات را به گونه ای فراهم کند که اداره امور بر مجاری قانونی و روال های متعارف حقوقی انجام شود تا خدمتگزاران مردم بتوانند به خدمت خود در شرایط دشوار کنونی ادامه بدهند.
همه امور در دولت رقم نمی‌خورد
علی تاجرنیا، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی می‌گوید محمدجواد ظریف با استعفا و حسن روحانی با عدم قبول این استعفا این پیام را مخابره کردند که همه امور در سیاست خارجی و امنیت ملی کشور در دولت رقم نمی‌خورد.
این فعال اصلاح‌طلب اضافه می‌کند: آقای دکتر ظریف علاقه‌مند به کشور و میهن‌پرست واقعی است. او همچون سربازی در دستگاه دیپلماسی کشور فعالیت کرده و در این شرایط که کشور در یک جنگ تمام‌عیار قرار دارد، سعی کرده وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهد. طبیعتاً در این شرایط دشوار، ایشان وقتی می‌‌بیند تصمیماتی گرفته می‌شود که خارج از اراده دولت و مهم‌تر از همه، خارج از روابط و استانداردهای یک دیپلماسی درست و فعال است، نمی‌تواند ادامه دهد.
او تأکید می‌کند: عمده دلیل استعفای آقای ظریف همین مسأله بود. ایشان می‌‌خواست بگوید هر اتفاقاتی می‌افتد، مسئولیتش برعهده ایشان نیست. اکنون هم که ایشان با عدم موافقت آقای روحانی به کارش بازگشته، نشان می‌دهد دوست دارد هرچه در توان دارد برای تلطیف فضای بینالمللی به نفع ایران انجام دهد.
تاجرنیا توضیح می‌دهد: بازگشت ظریف به معنای این نیست که دخالت نهادهای موازی کم شده یا برطرف شده است. آقای ظریف با استعفا و آقای روحانی با عدم قبول آن خواستند این پیام را بدهند که همه امور سیاست خارجی و امنیت ملی کشور در دولت رقم نمی‌خورد.
او یادآور می‌شود: ما در گذشته‌‌‌های نه‌چندان دور شاهد دخالت‌‌های مجموعه‌‌های غیرمسئول که البته آن‌ها هم قصد خدمت دارند، بودیم، اما کار این نهادها چیز دیگری است و این‌گونه دخالت‌ها آسیب‌زاست.
تاجرنیا معتقد است: اگر می‌خواهیم در جامعه بینالمللی سربلند و موفق باشیم باید کار را به کاردان بسپاریم.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دوشنبه‌شب (6 اسفند) ساعتی پس از دیدار بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه با رهبر انقلاب و حسن روحانی، از استعفای خود خبر داد. ظریف غایب بزرگ دیدارهای بشار اسد با رهبر انقلاب و رئیس‌جمهوری بود.
هرچند استعفای وزیر امور خارجه با مخالفت روحانی روبه‌رو شد و او به محل کار خود بازگشت، اما ظریف ابراز امیدواری کرده بود کناره‌گیری او «تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی‌اش در روابط خارجی» باشد.
