آمریکا یا ایران، کدامیک پیشگام پلاسما درمانی هستند؟

جمعه،۲۲ فروردين ۱۳۹۹ - ۱۶:۴۴

درمان مبتلایان به کرونا با استفاده از پلاسمای خون بهبود یافتگان موضوعی تازه و امید بخش است که آمریکا و ایران مدعی آغازکنندگی این روش هستند. در گزارش خبری پیش رو به اقدامات هر دو سوی این ماجرا پرداخته شده است.

آمریکا یا ایران، کدامیک پیشگام پلاسما درمانی هستند؟

پلاسما درمانی در نیویورک

در حالی که آمریکا این هفته بدترین آمارهای جهانی اپیدمی کرونا را یکی پس از دیگری از آن خود کرده، با آغاز چند طرح درمانی و پژوهشی در نیویورک و همچنین ساخت تست‌های کرونا که ظرف ۱۵ دقیقه نتیجه آن مشخص می‌شود، بارقه‌هایی از امید و یا به قول دونالد ترامپ "پرتویی از نور در انتهای تونل" پدید آمده است. به طوری که بسیاری از رسانه‌های آمریکا سراغ موضوعاتی چون چگونگی خروج از محدودیت‌های ناشی از کرونا رفته‌اند.

شبکه ان‌بی‌سی در گزارشی که از بیمارستان مانت ساینای در نیویورک تهیه کرده از آغاز طرح درمانی-تحقیقی خبر داده که طی آن پزشکان امیدوارند با انتقال پلاسمای بیماران بهبودیافته از کووید۱۹ به بیمارانی که حالشان همچنان وخیم است، از سپردفاعی که سیستم ایمنی بدن بهبودیافتگان در برابر ویروس کرونا تولید کرده برای کمک به بهبودی بیماران فعلی استفاده کنند.

در گزارش شبکه ان‌بی‌سی دکتر جفری جانگ، که یک آمریکایی آسیایی‌تبار است می‌گوید که به همراه همکارانش در لابراتوار بیمارستان مانت ساینای امیدوار است با این روش که قدمت استفاده از آن به ۱۰۰ سال پیش می‌رسد و در دهه‌های اخیر هم برای درمان سارس، مرس، ایبولا و اخیرا در چین برای کووید۱۹ استفاده شده، به بهبود بیمارانی که به علت شدت بیماری بستری شده‌اند سرعت بخشد.

نکته جدید در این روش که پیش‌تر وجود نداشت به یافته‌های دکتر فلوریان کرامر، میکروبیولوژیست مدرسه پزشکی مانت ساینای باز می‌گردد. به گفته دکتر جفری جانگ: "در حالی که در تست‌های قبلی فقط می‌توانستیم بفهمیم که در پلاسمای اهدا کننده آیا آنتی بادی وجود دارد یا خیر، در روشی که دکتر کرامر یافته حتی می‌توان میزان آنتی‌بادی موجود در پلاسمای اهدایی را هم اندازه گرفت."

به این ترتیب با اندازه‌گیری میزان آنتی‌بادی در خون اهداکنندگان، می‌توان بهترین داوطلبان را برای اهدای پلاسما برگزید و ضمن به دست آوردن پلاسمای‌های غنی‌تر از آنتی‌بادی، به تعداد بیشتری بیماران کووید۱۹ پلاسما تزریق کرد.

آن طور که کارشناسان در گزارش شبکه ان‌بی‌سی می‌گویند هر داوطلب اهدای پلاسما می‌تواند به چهار بیمار کووید۱۹ کمک کند. نکته جالب توجه این است که به محض اعلام نیاز از سوی مسئولان بیمارستان مانت ساینای نیویورک برای مشارکت در این طرح، ۱۰ هزار داوطلب اهدای خون اعلام آمادگی کرده‌اند. نکته‌ای که می‌تواند تاکیدی بر حس همدلی مردم نیویورک باشد که بیشترین قربانی و آسیب‌ها را پس از ورود ویروس کرونا به آمریکا متحمل شده‌اند و همزمان برای همه آمریکاییان امیدبخش تلقی خواهد شود.

بنابر گزارش ان‌بی‌سی این طرح درمانی که سازمان غذا و داروی آمریکا (اف‌دی‌ای) هم به طور اضطراری به آن مجوز داده است، پزشکان و محققان از ۲۲ ایالت آمریکا مشارکت دارند و به طور همزمان آن را جلو می‌برند. دکتر جانگ به ان‌بی‌سی گفته نخستین نتایج این طرح حدود دو هفته دیگر نمایان خواهد شد و او امیدوار است که در صورت موفقیت همچون "معجزه‌ای" قواعد بازی در مقابله با کرونا را عوض کند.

همزمان با گزارش شبکه ان‌بی‌سی از آغاز این طرح درمانی در نیویورک، خبرگزاری ایسنا در ایران هم روز سه‌شنبه، هفتم آوریل، از آغاز طرح مشابهی در کرج توسط دانشگاه علوم پزشکی استان البرز خبر داد که به موجب آن پژوهشگران ایرانی از بهبودیافتگان کرونا در کرج دعوت کرده‌اند که با اهدای خون و پلاسما به این طرح درمانی-تحقیقاتی کمک کنند.

پلاسمادرمانی در ایران

ناصر ریاحی، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران نیز با اشاره به ذوق‌زدگی برخی رسانه‌های خارجی از آغاز فعالیت آمریکا در روش پلاسمادرمانی کرونا تاکید کرد که ایران نخستین کشور در اجرای پلاسمادرمانی برای بیماران مبتلا به کرونا بوده و بخش اول و مهم این پروژه با تزریق پلاسما به ۲۰۰ بیمار تکمیل شده و نرخ بهبودیافتگان خبر از اثرگذاری این روش می‌دهد.

عضو هیات رییسه اتاق تهران با اشاره به این تعبیر که «معجزه پلاسمادرمانی بیماران کرونا از ایران طلوع کرده است» از اتمام آزمایش این روش روی 200 بیمار مبتلا به ویروس کرونا خبر داد و از بهبودی ده‌ها بيمار سخن گفت. با پایان یافتن تحقیقات، احتمالاً این روش از هفته‌هاى آینده برای درمان بیماران مبتلا به کویید 19 در سطحی گسترده‌تر آغاز ‌می‌شود

وی درباره آغاز این پروژه توضیح داد: پیش از آغاز این پروژه، مجوز‌هایی از کمیته اخلاق وزارت بهداشت، سازمان انتقال خون و شورای عالی انتقال خون دریافت کردیم که همه این مجوز‌ها، بابت پروژه تحقیقاتی بود . البته از روز اول تقریباً مشخص بود که تزریق پلاسمای افراد بهبودیافته، به بیماران روش مفیدی است و این روش، پیش از این نیز در مورد بیماری‌هایی مثل سارس و ابولا به عنوان تنها راه‌حل سریع درمان مورد استفاده قرار گرفته بود. ذهنیت ما این بود که تزریق پلاسما زیانی را متوجه بیمار نمی‌کند و این روش همواره برای افزایش حجم خون مورد استفاده قرار ‌گرفته است.

ریاحی با اشاره به سابقه طولانی پلاسمادرمانی برای بیماری‌های مختلف گفت: پروژه تحقیقاتی براى پاسخ به چندين سوال مهم طراحى شد براى مثال اينكه تاثير اين نوع درمان در بیماران بدحال یا کسانی که بیماریشان به تازگی آغاز شده چگونه است و كدام گروه سود بيشترى مى‌برند يا اينكه تاثير آن بر كنترل تب، تنگى نفس و ديگر تظاهرات كلينيكى بيماران چيست.

عضو هیات رییسه اتاق تهران با بیان اینکه سه تن از اساتید بین‌المللی رشته خون یعنی دکتر ابوالقاسمی، دکتر چراغعلی و دکتر عشقی اجرای این پروژه را برعهده گرفته‌اند، ادامه داد: این اساتید به سرعت، گروهی را متشکل از ده‌ها محقق، پزشک عمومی، کلینیکی و درمان‌گر، تعداد زیادی پرستار، متخصص علوم آزمایشگاهی و شرکت‌های فعال در حوزه پلاسما را گردهم آوردند. در مراحل بعد، تماس‌هایی با سازمان‌های بین‌المللی برقرار شد و در نهایت پروتکل‌هایی برای دریافت پلاسما و نحوه درمان کلینیکی نوشته شد. بر این اساس مقرر شد 200 بیمار با پلاسمای افراد بهبودیافته تحت درمان قرار بگیرند و پس از حصول نتایج به صورت مقاله در ژورنال‌های بین‌المللی منتشر شود تا سایر کشور‌های که درگیر این بیماری هستند نیز بتوانند از آن بهره ببرند.

او افزود: خبر خوب اینکه آزمایش این روش روی 200 بیمار به پایان رسیده است. البته نتایج دقیق تحقیقات در روزهای آینده، توسط محققان منتشر خواهد شد. بر اساس تحليل‌هاى اوليه ده‌ها بيمار تحت درمان با این روش بهبود پیدا کرده‌اند. بهبودی تعدادی از این بیماران که بدحال بودند، شبیه یک معجزه تمام‌عیار است و سایرین نیز که بیماریشان چندان وخیم نبوده نیز بهبود یافته‌اند. با عبور از مرحله تحقیقاتی، از این پس وارد فاز درمان خواهیم شد. در واقع، در مرحله تحقیقاتی اثبات مى‌شود که این روش اثر مثبت دارد و آثار جانبی آن در حد قابل قبول است. نکته حائز اهمیت آن است که تیتر پادتن یا آنتی‌بادی در بیمار بهبود یافته تا مدت‌ها بالا ‌می‌ماند و این سطح آنتی‌بادی در پلاسما خاصیت درمانی دارد. ضمن آنکه بیش از یک بار در هفته و بیش از 500 الی 600 سی‌سی نباید از بیمار بهبودیافته پلاسما دریافت کرد و البته برای درمان نيز ممكن است بيش از يكبار تزریق نياز باشد. بنابراین این‌گونه نیست که این روش درمانی بتواند همه بیماران را پوشش دهد. اما به طور حتم اعلام خواهد شد که چه بیمارانی در اولویت قرار خواهند گرفت.

ریاحی با بیان اینکه «این پروژه، پروژه کوچکی نبود و با مشارکت تعداد زيادى نیروی انسانی و با سرمایه‌گذاری سنگین انجام گرفت» ادامه داد: آقای مسعود خوانساری، ریاست محترم اتاق تهران، حمایت بی‌دریغی از این پروژه به عمل آورد و در واقع این پروژه را باید پروژه تحقیقاتی-درمانی «اتاق بازرگانی تهران» دانست. چرا که به اعتبار حمایت و فعالیت محوری اتاق بازرگانی تهران در این پروژه، شرکت‌های بسیاری از بخش خصوصی امکاناتی خوبی را در اختیار این پروژه قرار دادند. شرکت درمان‌آرا از حامیان مالی اصلی این پروژه بود و افرادی را که در این پروژه فعالیت کردند با رقم سنگینی تحت پوشش بیمه قرار داد. شرکت دایا آرین دارو، تجهیزات، آزمایشگاه و پرسنل خود را در اختیار این پروژه قرار داد. همچنین با کمک کانکس‌های اعطایی شرکت ماموت، واحد‌های سیار پلاسماگیری ایجاد شد. به طوری که این آزمایشگاه‌های سیار به منظور پلاسماگیری یا مقابل بیمارستان بقيه‌الله ‌می‌ایستادند یا پذيراى اهداكننده‌ها از نقاهتگاه‌ها و حتی منازل بودند. البته در روزهای بعد، بیمارستان‌های دیگری از جمله مسیح دانشوری و لبافى‌نژاد در تهران و چند بیمارستان در شهرهای دیگر هم به این طرح ملحق شدند. ‌می‌خواهم تاکید کنم بسیج این امکانات ظرف چند روز، به اعتبار اتاق بازرگانی تهران و حضور مستقیم ریاست اتاق صورت گرفت. کمپین نفس نیز تعداد زیادی ماسک و گان و تجهیزات حفاظت فردی برای نیروهای مشارکت‌کننده در این پروژه در اختیارمان قرار داد. در عین حال، بیمه سامان در بیمه مسئولیت تخفیفاتی قائل شدند و بانک سامان نیز بخشی از هزینه‌های‌های پروژه را متقبل شد.

انتقال تجربه به اروپا و سایر کشورهای درگیر کرونا

ریاحی هم‌چنین از تلاش تیم کلینیکی این روش درمانی برای انتقال تجربیات خود به اروپا و کشور‌های دوست خبر داد و گفت: پس از آنکه اطمینان حاصل کردیم، روش ما صحیح است، با کشور‌های صاحب دانش این حوزه نظیر آلمان، ایتالیا و فرانسه در اروپا برای ارائه اطلاعات و انتقال تجربیات، تماس‌هایی برقرار شده است و آنها هم در حال آماده شدن برای کار روی این روش هستند. از طرفی برخی کشور‌های اروپایی نیز فاقد زیرساخت جمع‌آوری پلاسما هستند. از این رو، از طریق وزارت امور خارجه و سفرا به آنها اطلاع داده شده است که ‌می‌توانیم پروتکل‌ها و تجربیات خود را در اختیار آنها بگذاریم و افزون بر این، امکان آن وجود دارد که زیرساخت‌های مورد نیاز را از طریق فراخوان نیرو‌های داوطلب در این کشورها ایجاد کرده و تحویل پزشکان آنها دهیم. بخش خصوصی ایران حتی برای اعزام نیرو، هزینه‌ای از این کشور‌ها دریافت نکرده و این هدیه‌ای از طرف کشور ما به کشور‌های دوست خواهد بود. او افزود: در هفته‌های گذشته برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی مجوز تحقیق در مورد پلاسمادرمانی را دریافت کردند که این مساله موجب پراکنده شدن نیرو‌ها در کشور خواهد شد. از این رو، از آنها درخواست خواهیم کرد که به ما بپیوندند و به جای صرف وقت و هزینه روی تحقیقات، وارد فرایند اجرا و درمان شوند.

او با انتقاد از اینکه اجرای این روش درمانی در ایران، چندان از سوی افکار عمومی مورد توجه قرار نگرفته و گویی تحت‌الشعاع برخی داروهای مورد اشاره از سوی پزشکان قرار گرفته است، توضیح داد: به محض آنکه آمریکا تحقیق در مورد این روش درمانی را آغاز کرده، برخی رسانه‌های خارجی این مساله را مطرح ‌می‌کنند که معجزه از غرب طلوع ‌می‌کند؛ اما باید گفت معجزه از شرق و از ایران طلوع کرده است. در حالی که پروتکل پلاسمادرمانی در ایران از 5 اسفند آماده شده بود، حدود دو هفته پیش FDA آمریکا پروتکل‌های این روش درمانی را منتشر کرد که با پروتکل تنظیم شده از سوی متخصصان ما اختلافات جزیی و قابل اغماضی داشت. آمریکا به تازگى نسبت به دریافت نخستین پلاسما اقدام کرد، در حالی که در ایران فرآیند تزریق پلاسما به 200 بیمار نیز به پایان رسیده است. بنابراین ایران به طور قطع نخستین کشور و پیشتاز در اجرای این روش درمانی برای بیماران کروناست. چرا که پیش از ایران، فقط کشور چین در این حوزه فعال بود که آن هم اقدامات ناقص و بدون تحقیقات منسجم و ارائه گزارش به انجام رسانده است.

رييس هيات مديره شرکت درمان‌آرا به عنوان یکی از حامیان مالی پروژه پلاسمادرمانی در ادامه گفت: ایران در صنعت خون و پلاسما به طور قطع جز 5 کشور برتر محسوب ‌می‌شود. دلیل آن نیز وجود سازمان انتقال خون است که قدمت آن به بیش از نیم قرن ‌می‌رسد و خوشبختانه بعد از انقلاب هم پیشرفت قابل توجهی را تجربه کرد. در اوایل دهه 1380 نیز با مشارکت شرکت تیپیکو شستا که مدیرعامل وقت آن دكتر محمود نجفی‌عرب، رییس کنونی کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران است و البته یک شرکت آلمانی، نخستین شرکت در حوزه پلاسما را در ایران تاسیس کردیم. این شرکت در شرق مدیترانه در نوع خود، همتایی نداشت. اما متاسفانه دولت‌ها با مشکلاتی که ایجاد کردند مانع از رشد این صنعت شدند و هرگز متوجه نشدند که ایران ‌می‌توانست در این رشته سرآمد دنیا شود. به رغم مانع‌تراشی‌ها، این صنعت در ایران پیشرفته است و به همین دلیل توانستیم ظرف دو یا سه روز پروتکل پلاسمادرمانی بیماران کرونا را تهیه کرده و ظرف چهل روز یک طرح تحقیقاتی عظیم را به نتیجه برسانیم و همچنین یکی از اولین کشور‌ها در آغاز درمان بر اساس این روش باشیم.