جزیره قشم به دلیل وجود ذخایر ارزشمند نفت و گاز، دسترسی به آبهای آزاد و بازار منطقه‌ای و نیز وسعت سرزمینی از شرایط بسیار عالی برای تبدیل شدن به قطب پتروشیمی منطقه را داراست. این همایش برای تقویت و تسریع جریان پیشرفت طرح‌های اساسی و مهم در حوزه انرژی و رفع موانع اجرایی و مالی موجود با حضور دست اندرکاران و مقامات در مرکز همایش‌های صدا و سیما برگزار شد. گزارش کامل اقتصاد کارا از این رویداد، از نظر می‌گذرد.
پیشنهاد تبدیل سراسرجزیره قشم به منطقه آزاد
حمید رضا مومنی، رئیس هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد قشم در سخنان خود با اشاره به وسعت 1500 کیلومتری جزیره قشم که از جزایر بزرگ جهان و بزرگترین جزیره خلیج فارس است، گفت: در حال حاضر بخشی از محدوده جزیره، منطقه آزاد است. سازمان در تلاش است تا سراسر جزیره قشم به منطقه آزاد تجاری تبدیل شود.
او با اشاره به اینکه چند سال پیش در آغاز مسئولیت اداره سازمان منطقه آزاد قشم، اغلب طرح‌های اقتصادی در حوزه انرژی در حد مصوبه و تنها روی کاغذ بود، گفت: با انجام اصلاحات ساختاری نظیر تامین خوراک و نظارت جدی و علمی، شرایط را به گونه‌ای تغییر داده‌ایم که اکنون قشم به عنوان هاب سوم پتروشیمی ایران و از قطب‌های پتروشیمی منطقه مطرح شده است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در ادامه به توفیقات بدست آمده و تلاش‌های فراوان انجام شده برای احداث واحدهای نیروگاهی، پالایشگاهی، پتروشیمی، ذخیره‌سازی، انتقال مواد سوختی و سوخت رسانی به کشتی‌ها اشاره کرد و گفت: متاسفانه در زمینه بانکرینگ که سبد کاملی از ارائه خدمات به کشتی‌هاست به نتایج مطلوب نرسیده‌ایم.
وی افزود: نزدیک به ۹۰ درصد خدمات بانکرینگ به کشتی‌های عبوری از دریای عمان و خلیج فارس از طریق فجیره در امارات متحده عربی انجام می‌شود. جالب آن که حجم قابل توجهی از سوخت ارائه شده به کشتی‌ها در بندر فجیره از طریق ایران از مجاری رسمی و غیررسمی تامین می‌شود.
مهندس مومنی با اشاره به اینکه ما در این زمینه موفق نبوده‌ایم، گفت: بانکرینگ تنها سوخت رسانی به کشتی‌ها نیست؛ علاوه بر این موضوع به مواردی چون سوپرمارکت دریایی، بیمارستان دریایی، کترینگ، تعمیرات شناورها، تامین قطعات، تامین آب آشامیدنی و سایر نیازهای کشتی‌ها و نیروی انسانی باید اشاره کرد. من معتقدم با تغییر نگرش و همراهی عالی همه ارکان حاکمیت، باید حقمان را بگیریم.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در ادامه با اشاره به همکاری‌های موثر مجموعه وزارت نفت برای تامین خوراک مورد نظر در حوزه پالایشگاه، پتروشیمی، نیروگاه و سایر طرح‌ها، گفت: با سرمایه‌گذاری بیش از ۱۳ میلیارد دلاری در این زمینه‌ها، در آینده شاهد رشد قابل توجه اقتصاد ملی خواهیم بود.او در پایان خاطر نشان کرد؛ منطقه آزاد قشم با ایجاد زیرساخت‌ها، موجبات تسریع فعالیت بخش خصوصی را فراهم می‌آورد و به نقش تسهیلگری ادامه خواهد داد.
وی در ادامه گفت: موقعیت خاص قشم از نظر جغرافیایی و قرار گرفتن آن در تنگه استراتژیک هرمز، موجب نگاه ویژه به جایگاه این جزیره جهت احداث واحدهای نیروگاهی، پالایشگاهی، پتروشیمی، ذخیره سازی، انتقال مواد سوختی و سوخت رسانی به کشتی‌ها شده است. بهره برداری از طرح‌های پیش بینی شده در حوزه نفت و انرژی قشم، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، موجب توسعه همه جانبه جزیره می‌شود. جزیره قشم با برخورداری از 17 میدان نفتی با داشتن منابعی بی‌نظیر از نفت و گاز، یکی از نقاط جذاب برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی در حوزه انرژی محسوب می‌شود.
آینده بازار انرژی و نقش مهم مناطق آزاد در اقتصاد
امیرحسین زمانی‌نیا معاون امور بین الملل و بازرگانی وزارت نفت گفت: علی رغم توجه جهانی به انرژی‌های تجدید پذیر و سبز، بنا به گزارش سازمان‌های معتبر جهانی، تقاضای انرژی‌های فسیلی تا سال ۲۰۴۰ در جهان همچنان رشد خواهد کرد.
وی در ادامه گفت: پیشتازان عرضه و فروش نفت و گاز در دهه پیش رو به ترتیب آمریکا، روسیه، ترکمنستان و آذربایجان هستند.خاورمیانه هم در رده‌های پایین تر خواهد بود. وی احتمال داد که خروج آمریکا از برجام با هدف جایگزین کردن فروش نفت آمریکا به مشتریان ایران باشد که در حال حاضر هم اجرایی شده است.
معاون بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت گفت: ما در حال حاضر ۲۲۰۰ منطقه آزاد در جهان داریم و ۲۰ درصد تجارت جهان از طریق همین مناطق است. بنابراین مناطق آزاد نقش مهمی در اقتصاد جهان دارند و این اهمیت همچنان رو به رشد است.
قانون سرمایه گذاری خارجی اصلاح می‌شود
مسعود میرزایی، معاون رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در سخنرانی خود به تغییر و ارتقاء مداوم قوانین سرمایه‌گذاری خارجی در جهان اشاره کرد و گفت: سالهای طولانی است که قانون سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تغییر نکرده است به عنوان مثال در قانون قبلی قانونگذار تنها روش Bot را برای سرمایه‌گذاری تایید کرده است.
وی افزود: در لایحه‌ای که به زودی در مجلس تصویب خواهد شد تنوع روش‌های سرمایه گذاری، انتقال وجوه و شیوه حل اختلافات و دعاوی به روز رسانی شده است.
نقش پژوهشگاه نفت در شرایط تحریم
جعفر توفیقی رئیس پژوهشگاه صنعت نفت در مراسم افتتاحیه با اشاره به وجود نیروی انسانی ماهر و متخصص و تجهیزات مناسب پژوهشگاه صنعت نفت گفت: در شرایط تحریم، نقش پژوهشگاه در زنجیره ارزش صنعت نفت بسیار مهم است. وی با ذکر مصادیقی از همکاری این پژوهشگاه در تامین نیازهای فناورانه بخش‌ها گفت: با تمام امکانات پژوهشگاه نفت و توان علمی موجود در کشور، برای رفع تنگناها در خدمت به حوزه نفت گاز و پتروشیمی که از پیشران‌های اقتصاد کشورهستند ایفای نقش می‌کنیم.
مرکز بازیافت کشتی‌های فرسوده نداریم
پروین فرشچی، عضو هیات مدیره سازمان منطقه آزاد قشم سخنرانی خود را به موضوع محیط زیست اختصاص داد و با اشاره به رشد بی‌رویه مصرف سوخت‌های فسیلی در دنیا گفت: پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۶۰ میانگین دمای جهان ۴ درجه افزایش می‌یابد که در نوع خود فاجعه است. معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در آن صورت مناطق ساحلی مهمی در جهان به زیر آب می‌رود که برای ایران هم صدق می‌کند. بر این اساس، مناطق ساحلی زیادی در سیستان و بلوچستان، خوزستان و سایر مناطق ساحلی جنوب زیر آب می‌رود.
وی با تاکید بر لزوم دغدغه زیست محیطی که باید در همه افراد و سازمان‌ها تقویت شود گفت: مجموعه‌های مختلف فعال در جزیره قشم در اجرای طرح‌های خود باید به رعایت هنجارهای زیست محیطی و قوانین اهتمام ورزند تا بتوانیم به توسعه پایدار برسیم.
وی در ادامه گفت: مستند سازی آسیب‌های ناشی از آلودگی‌ها در گذشته و حال وجود داشته و دراین زمینه باید تلاش کنیم. چرا که کشور همواره در معرض آلودگی‌های نفتی داخلی و خارجی است و ثبت مستندات به لحاظ حقوقی و دعاوی بسیار مهم است.
فرشچی در ادامه سخنان خود پیشنهاد ایجاد مرکزی برای بازیافت کشتی‌ها و شناورهای کشور در جزیره قشم را مطرح کرد و گفت: در حالی که در ایران و البته برخی کشورهای دنیا کشتی‌های فرسوده مغروقه را رها می‌کنند کنوانسیون‌های جهانی از جمله کنوانسیون نایروبی، کنوانسیون هنگ کنگ، کنوانسیون کویت و قوانین داخلی در خصوص طرح بازیافت کشتی‌ها تاکیدات روشنی دارند. وی در پایان گفت: دریا را زباله دان نکنیم. قدر این منابع ارزشمند را باید بدانیم.
ایجاد مدل برای استقرار صنایع پایین دست پتروشیمی
علی یدقار، مشاور عالی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در همراهی با اندوه ملی در سانحه دلخراش مرگ ۱۷۶ نفر که بر اثر اصابت موشک پدافند سپاه رخ داد، ترجیح داد سخنان خود را کوتاه کند. او به این نکته اشاره کرد که مدیریت کنونی سازمان منطقه آزاد قشم مدیریت توسعه گراست و گفت پیشنهاد می‌کنم یکی از مجموعه‌های سازنده تاسیسات مرتبط با حوزه انرژی که در قشم فعالیت دارد، مدلی برای ایجاد صنایع پایین دست پتروشیمی ارائه دهد تا قشم در زمینه صنایع متنوع پایین‌دست در حوزه انرژی به هاب تبدیل شود. او گفت که شرکت " اویک" که طرح‌هایی در قشم در دست اجرا دارد، می‌تواند طلایه دار این کار شود.
ذخیره سازی اندک نفت در کشور
غلامرضا منوچهری مدیرعامل شرکت اویک، به موضوع ذخیره سازی در زنجیره ارزش صنعت نفت گاز و پتروشیمی پرداخت و گفت: در زمینه ساخت مراکز بزرگ و متعدد در ذخیره سازی انرژی در کشور ضعف داریم و باید این خلأ را جبران کرد میزان ذخایر ما نسبت به آنچه باید باشد بسیار پایین است.
وی در ادامه افزود: همه کشورها ذخایر استراتژیک دارند؛ آمریکا برای ۶ ماه و چین برای مصرف ۹ ماهه کشور خود، نفت ذخیره کرده‌اند. در صورتی که این میزان برای کشور ما که البته خود از تولید کنندگان نفت است کمتر از یک ماه است.
منوچهری گفت: در صورت ساخت ذخیره‌گاه‌های قابل توجه در سالهای گذشته، در شرایط تحریم می‌توانستیم مدتها به تولید نفت ادامه داده و کاهش تولید نداشته باشیم.
وی در ادامه اظهار داشت: هر چه منابع ذخیره سازی شده، بیشتر باشد، انعطاف در قیمت‌گذاری و قدرت مانور در صادرات بیشتر خواهد شد و امنیت انرژی بیشتری ایجاد می‌شود. این فعال حوزه انرژی در ادامه گفت: رشد ۳۰ درصدی ذخیره سازی انرژی در برنامه ششم توسعه، مد نظر قانون گذاران بوده است. در حال حاضر در ۷ پایانه کشور، ذخیره‌گاه‌های انرژی وجود دارد و دو پایانه دیگر نیز در قشم و جاسک در دست ساخت است.
مدیرعامل شرکت اویک در خصوص ناکامی ایران در موضوع بانکرینگ گفت: سهم ایران از درآمد ۲۰ میلیارد دلاری بانکرینگ در خلیج فارس، ۶ درصد است. ما برای به دست آوردن سهم لازم، از امکانات متناظر برخوردار نیستیم. مشوق‌های قانونی و حاکمیتی وجود ندارد و در عین حال با این کسب و کار آشنایی کافی نداریم. با این شرایط باید گفت امکان رشد داریم، ولی این موضوع تمرکز و برنامه ریزی می‌خواهد.
چشم انداز تولید ۲۰۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی
حسین علیمراد، مدیر سرمایه گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران گفت: صنعت پتروشیمی کشور، ۵۴ مجتمع دارد که 21 مجتمع در هاب ماهشهر و ۱۷ مجتمع درهاب عسلویه مستقر است. ۱۸ مجتمع نیز در سایر مناطق کشور واقع شده‌اند.
وی در سخنان خود، فعالیت صنعت پتروشیمی در کشور را به چهار دوره تقسیم کرد. دوره نخست از آغاز فعالیت در سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۷۶ است که جمعا ۱۳ میلیون تن محصولات پتروشیمی در کشور سالانه تولید می‌شد. دوره دوم مربوط به سال ۷۶ تا ۸۸ است که با تلاش‌های صورت گرفته، میزان تولید به ۵۰ میلیون تن در سال بالغ شد. دوره سوم که اکنون در آن قرار داریم از سال ۹۲ آغاز شد و تا ۱۴۰۰ ادامه خواهد داشت. در این دوره که به جهش دوم پتروشیمی معروف شده، ظرفیت سالانه تولید کشور به ۱۰۰ میلیون تن خواهد رسید.
به گفته این مقام شرکت ملی صنایع پتروشیمی، برای تحقق جهش دوم انرژی، 39 طرح در نظر گرفته شده که ۱۳ طرح آن تاکنون به مرحله بهره‌برداری رسیده است و ۲۶ طرح تا سال ۱۴0۰ به چرخه تولید می‌پیوندد.
علیمراد افزود:دوره چهارم پتروشیمی کشور از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ مدنظر است و در این مدت ۲۶ طرح راه‌اندازی می‌شود. در واقع در جهش دوم و سوم جمعاً ۵۳ طرح به بهره برداری می‌رسد و ظرفیت تولید در سال ۱۴۰۴، ۱۲۳ میلیون تن خواهد بود.
مدیر سرمایه گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در ادامه افزود: با توجه به لزوم دارا بودن برنامه چشم‌انداز، برای سالهای پس از ۱۴۰۴، طرح‌های متعددی برای واگذاری به بخش خصوصی طراحی شده که جمعاً بیش از 70 میلیون تن به ظرفیت تولید محصولات متنوع پتروشیمی می‌افزاید و تولید کشور در سال را به ۲۰۰ میلیون تن می‌رساند.
وی در نقد طرح‌های پتروشیمی قشم گفت: با گذشت ۴ سال از صدور موافقت‌های اصولی احداث طرح‌های پتروشیمی در قشم، این پروژه‌ها حداکثر دو درصد پیشرفت داشته‌اند که بسیار کم است. کل سرمایه گذاری پنج طرح پتروشیمی قشم ۷ میلیارد دلار است و همه آنها با دو مساله چالش دانش فنی و تامین مالی دست به گریبان هستند.
حسین علیمراد همچنین گفت: این مشکل برای شمار دیگری از طرح‌های پتروشیمی در کشور هم صدق می‌کند. به عنوان مثال تنها یک طرح از ۱۸ طرح تبدیل گاز طبیعی به اولفین در کشور توانسته قرارداد تامین دانش خود را نهایی سازی کند.
وی در پایان گفت: راهکار شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای تامین مالی طرح‌ها، روی آوردن به ابزارهای نوین تامین مالی در بازار سرمایه است که از طریق انتشار انواع اوراق بدهی و نیز تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی صنعت پتروشیمی قابل انجام است.
مناطق آزاد به تامین مالی داخلی نیاز دارند
محمد هادی رهبری، معاون اجرایی بخش پایین دستی شرکت گسترش انرژی پاسارگاد نیز در این رویداد گفت: در حال حاضر کسب و کار صنعت پتروشیمی ایران به رقمی معادل ۲۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد که ده میلیارد دلار آن از محل صادرات به دست می‌آید و سرجمع ۵ میلیارد دلار سود دارد.
وی گفت: علی الاصول در شرایط مطلوب، منابع مالی انجام طرح‌های بزرگ در مناطق آزاد باید از طریق سرمایه‌گذاری خارجی تامین شود. ولی در شرایط سخت تحریم، توجه بانک مرکزی به موضوع استفاده از ظرفیت‌های پولی و بانکی داخلی برای اجرا و پیشبرد طرح‌ها در مناطق آزاد مفید و ضروری است.
وی با به کارگیری این تعبیر که بخش زیادی از صنایع کشور خوابیده است، گفت: زمان آن رسیده که با سرمایه‌گذاری داخلی، آن بخش از تولیداتی را که می‌توانیم در داخل انجام دهیم، به اجرا در آورده و از میزان وابستگی خود بکاهیم. الان خیلی از نیازهای ساده ما از چین تامین می‌شود و می‌تواند این‌گونه نباشد.
وی افزود: شرکت گسترش انرژی پاسارگاد 3 طرح شامل احداث پالایشگاه، نیروگاه و اسکله نفتی را در جزیره قشم در دست اجرا دارد.
به فکر صنایع میان دست پتروشیمی باشیم
محمدحسن پیوندی قائم مقام پیشین مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران گفت: چالش‌های پیش روی صنعت پتروشیمی را باید جدی بگیریم. ایران به دلیل دارا بودن ذخایر نفت و گاز، مزیت نسبی برای توسعه صنایع پتروشیمی دارد. اما باید توجه کنید که مصرف جهانی به چه سمت و سویی می‌رود و ما تولیدات خود را منطبق با نیازهای تازه در بازار جهانی تغییر دهیم.
این استاد دانشگاه افزود: تاثیرگذاری "شیل گس" در آمریکا بر هیچ کس پوشیده نیست. با توجه به تولید این نوع نفت و کاهش قیمت برخی مشتقات به ویژه اتیلن، ما نیز از آن متاثرشده‌ایم و باید در زنجیره تولید، به تنوع محصول روی آوریم.
وی در ادامه اظهار داشت: برای توسعه صنایع پایین دست و اکتفا نکردن به صنایع بالادستی، حواسمان باید به صنایع میان دست باشد که این موضوع به پول و البته مناسبات و روابط جهانی خوب نیاز دارد.
مدیران به توسعه‌های بزرگ فکر کنند
سید حمید حسینی، معاون پیشین وزیر نفت گفت: دارا بودن بنگاه‌های بزرگ و طراحی رویکردهای توسعه‌ای در مقیاس جهانی، نیاز امروز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی است.
وی با اشاره به نکاتی که فاصله ایران با کشورهای توسعه یافته را نشان می‌دهد، گفت: ای کاش همه مدیران ارشد کشور در عملکرد خود به بازارهای صادراتی و توسعه‌های بزرگ فکر کنند. آمریکایی‌ها از طریق نفت شیل ظرف یک سال 2.5 میلیون بشکه در تولیدات خود افزودند و تهدیدی برای خاورمیانه شده‌اند. ضریب بازیافت نفت در ایران ۲۳ بشکه از ۱۰۰ بشکه است. در حالی که این عدد برای عربستان 50 و برای کشورهای توسعه یافته به مراتب بیشتر است. این نکات هشداری است برای خبرگان و مدیران هوشمند که با رصد و تحلیل دقیق شرایط بتوانند جایگاه کشور را با تدابیر به موقع ارتقا دهند.
حسینی افزود: چرا باید فجیره همه سوخت ما را بگیرد و با آن درآمدهای بالایی داشته باشد و ما هیچ کاری نکنیم.
پهنه‌های نوآوری در قشم
دکتر پنجه شاهی، رئیس انستیتو مهندسی نفت دانشگاه تهران آخرین سخنران مراسم افتتاحیه به ترسیم فرصت‌ها و چالش‌های تحقیق و توسعه در صنعت نفت پرداخت و گفت: متاسفانه هزینه تحقیق و توسعه در کل کمتر از یک درصد بودجه کشور است. این عدد حتی از بودجه پژوهش برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس هم کمتر است و باید نگران باشیم.
وی با اشاره به این که صنعت نفت، لوکوموتیو توسعه کشور است، گفت: به نظر من سازمان منطقه آزاد قشم به موازات برنامه‌های متنوع و متعددی که در حوزه صنایع بالادست، میان دست و پایین دست نفت، گاز و پتروشیمی طراحی کرده، می‌تواند با تقویت پژوهش و فناوری در ارتباط با این حوزه‌ها، کمک قابل توجهی کند. ایجاد منطقه نوآوری و توسعه زیست بوم کارآفرینی و کمک به شرکت‌های تحقیق و توسعه و دانش‌بنیان برای قشم دستاوردهای بسیاری خواهد داشت.
انتشار ویژه نامه همزمان با رویداد
همزمان با برگزاری این رویداد تخصصی، ویژه نامه اختصاصی دومین همایش فرصتهای سرمایه گذاری در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی توسط رسانه مکتوب و آنلاین اقتصاد کارا منتشر و در مراسم توزیع شد. این ویژه‌نامه حاوی ده‌ها مقاله و یادداشت برای توسعه قشم در حوزه انرژی از زبان کارشناسان است.
بهاران تدبیر کیش، مجری موفق همایش
دومین همایش تخصصی فرصتهای سرمایه گذاری قشم توسط شرکت بهاران تدبیر کیش برگزار شد. این شرکت با دو دهه سابقه برگزاری رویدادهای نمایشگاهی و همایشی، چندی پیش از سوی یکی از مراجع معتبر جهانی، جایزه برترین برگزار کننده رویداد در خاورمیانه را کسب کرد.
