بحث تأمین مالی یکی از مهم‌ترین این موانع است. هرچند وام بانکی می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد اما کمتر جوانی را می‌توان یافت که بتواند با تأمین ضمانت‌های سنگین مورد نظر بانک‌ها به وام دست یابد. اما از آنجایی که ایجاد اشتغال یکی از اولویت‌های دولت محسوب می‌شود صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون وظیفه حمایت از طرح‌ها و ایده‌های منحصر به فرد و خلاقانه ایجاد اشتغال را برعهده گرفته است. با دکتر مهدی حسین‌نژاد، مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون با هدف حمایت از طرح‌های اشتغالزایی تعاونی‌ها و افزایش زمینه اشتغال در جامعه شروع به کار کرده است. با گذشت بیش از 9 سال از فعالیت این صندوق چقدر به این هدف نزدیک شده اید؟
مأموریت اصلی این صندوق، تأمین جایگزین وثیقه برای طرح‌های جدید جوانانی است که وثیقه مناسب دریافت وام برای ارائه به بانک‌ها ندارند. افراد زیادی هستند که طرح‌های خوب و قابل قبولی دارند، دولت هم اعتبارات مناسبی را برای تحقق این طرح‌ها در نظر گرفته است. اما هنگامی که برای دریافت وام به بانک مراجعه می‌کنند، به‌دلیل نداشتن وثیقه با درهای بسته مواجه می‌شوند. برای حل این مشکل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون شکل گرفت تا سهل‌تر از بانک‌ها اعتبارسنجی‌های مورد نیاز را انجام دهد و با حداقل وثیقه از مجری طرح حمایت کند.
خوشبختانه صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون از ابتدای دولت یازدهم توانسته عملکرد قابل توجهی ارائه کند، به گونه‌ای که در این دوره زمانی با سرمایه‌ای در حدود 120 میلیارد تومان، توانسته علاوه بر تضمین تعهدات تسهیلاتی و تعهدات بانکی فعالان بخش تعاون، به کارآفرینان دانش بنیان و طرح‌های کوچک و متوسط هم خدمات مناسبی ارائه دهد. خوشبختانه تا امروز توانسته‌ایم 1300 میلیارد تومان ضمانت نامه به شرکت‌ها ارائه دهیم و می‌توانیم ادعا کنیم که تنها صندوقی هستیم که علاوه بر داشتن استقلال، هرسال رشد داشته است. به طوری که در آخرین مجمع حدود 45 میلیارد تومان از سود انباشته خود را به‌عنوان افزایش سرمایه صندوق مصوب کردیم. اگر دامنه داده‌ها را کوچکتر کنیم مشخص می‌شود که تنها در سال 1397 صندوق جهت توسعه خدمات و افزایش تأثیرگذاری، بیش از 310 میلیارد تومان ضمانت نامه صادر کرده که این میزان خدمات به حمایت از ایجاد و پایداری بیش از 800 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری منجر شده است. این عملکرد در مقایسه با سال گذشته بیش از 30 درصد رشد داشته است.
میزان ضمانتی که از فعالان بخش تعاون دریافت می‌کنید چقدر کمتر از بانک‌ها است؟
به‌طورکلی صندوق حدود 20 درصد وثیقه دریافت می‌کند. اما بانک‌ها 120 درصد وثیقه طلب می‌کنند. وثیقه‌هایی که ما قبول می‌کنیم را بسیاری از بانک‌ها نمی‌پذیرند. مثلاً ما زمین روستایی را هم به‌عنوان وثیقه می‌پذیریم.
گفتید علاوه بر استقلال، رشد سودآوری هم داشته اید تا جایی که توانسته اید سرمایه صندوق را افزایش دهید. می‌توانید بگویید این سود به چه میزان بوده است؟
بله این صندوق علاوه بر انجام اقدامات زیربنایی ویژه در راستای گسترش و هدفمندسازی خدمات و استفاده مناسب از منابع خود، توانسته به سودآوری برسد. این سودآوری بدون احتساب ذخیره فنی (110 میلیارد تومانی)، بیش از 38 میلیارد تومان است.
تعاونی‌ها می‌توانند یکی از تأثیرگذارترین نهادهای جامعه باشند. اما در حال حاضر در زمره شکننده‌ترین نهادهای اجتماعی قرار گرفته‌اند. متأسفانه این موضوع در برخی موارد مانند تعاونی‌هایی که در مناطق محروم و کم برخوردار تشکیل می‌شوند بیشتر به چشم می‌خورد. برای حمایت از چنین تعاونی‌هایی چه تدابیری را در پیش گرفته‌اید؟
یکی از طرح‌های حمایتی که برای کمک به تعاونی‌ها در نظر گرفته‌ایم مربوط به تعاونی زنان است، یعنی تعاونی‌هایی که 51 درصد سهام‌شان به زنان تعلق دارد. طرح ما برای این تعاونی‌ها این است که تا 300 میلیون تومان تسهیلات از آنها وثیقه دریافت نمی‌کنیم. همچنین در مناطق محروم و طرح‌های دانش بنیان تا 80 درصد وام را نزد بانک‌ها تضمین می‌کنیم. این عدد در مناطق برخوردار 70 درصد است. برای اینکه بتوانیم تعاونی‌ها و طرح‌های کوچک را هم تحت پوشش کامل قرار دهیم و به بقای آنها کمک کنیم، وام آنها را تا 500 میلیون تومان تسهیلات به‌صورت صددرصد تضمین می‌کنیم و بالاتر از این مبلغ را بسته به محل ایجاد تعاونی، 70 و 80 درصد تضمین می‌کنیم.
علاوه بر این وثیقه‌ها یک ضمانت نامه اختصاصی به نام ضمانت نامه معاملات، برای تأمین سرمایه در گردش شرکت‌های تعاونی درنظر گرفته‌ایم. با این ضمانت نامه اگر شرکت‌های تعاونی بخواهند مواد اولیه خود را از محل معتبری خریداری کنند می‌توانند به‌صورت اعتباری مواد مورد نیاز خود را تهیه کنند.
برای تحقق اهداف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی یعنی ارتقای تولید و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری، چه میزان اعتبار و بودجه در نظر گرفته‌اید؟
برای ایجاد اشتغال در روستاها و شهرهای واقع در مناطق مرزی و عشایری که زیر 10 هزار نفر جمعیت دارند، مبلغ 231 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
برای تحقق طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان چه کرده‌اید؟
با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تفاهمنامه‌ای تنظیم کرده‌ایم که طی آن این شرکت‌ها کاملاً تحت حمایت قرار گیرند. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، حدود20 میلیارد تومان نزد صندوق ودیعه‌گذاری کرده است و صندوق هم 100میلیارد تومان به شرکت‌های دانش بنیان ضمانت نامه می‌دهد.
از مدل بنگاه به بنگاه ( بی تو بیB to B یا Business-to-Business) بگویید و اینکه چقدر در توانمند کردن تعاونی‌ها مؤثر است؟
در حال حاضر سامانه «بی تو بی» را با این هدف که صندوق شرکت‌های تعاونی را نسبت به هم بیمه کند، راه اندازی کرده ایم. به این معنا که اگر دو شرکت به‌صورت اعتباری معامله‌ای را انجام دادند، کیفیت مناسب ارائه خدمت و همچنین پرداخت هزینه در موعد مقرر از سوی صندوق تضمین می‌شود. در این مدل، زنجیره ارزش تکمیل می‌شود. تعاونی‌ها همدیگر را پیدا می‌کنند و بدون واسطه با هم همکاری می‌کنند. هنگامی که کالا مستقیماً از تولید کننده به دست مصرف‌کننده می‌رسد، نرخ تورم افسارگسیخته کنترل می‌شود. در حال حاضر یعنی در شرایطی که این سیستم هنوز به‌صورت رسمی افتتاح نشده است بالغ بر 1000 شرکت تعاونی وارد این سیستم شده‌اند.
البته ما همگام با سیاست‌های معاونت تعاون، وارد بحث‌های نوین و جدید در بخش تعاون شده‌ایم. "تعاون مارکت" یکی از همین بحث‌ها است که برای استفاده تعاونگران از امکانات بسیاری مانند طراحی لگوی رایگان، کمک به طراحی برند و مدل قیمت‌گذاری راه‌اندازی شده است. یکی از ویژگی‌های تعاون مارکت این است که به تعاونگران این امکان را می‌دهد که صاحب سایت شوند. با استفاده از این امکان، اگر یک تعاونی در دوردست یک جاجیم هم تهیه کرده باشد می‌تواند در سامانه بگذارد و مشتری هم هزینه آن را مستقیم به حساب او واریز می‌کند. مزیت مهم این اقدام تقویت بازار و حذف واسطه است. در حقیقت هدف اصلی ما این است که ریسک خسارت را کم کنیم. چرا که یکی از مشکلات شرکت‌ها، نداشتن بازار است. خوشبختانه نحوه تولید را همه می‌دانند. در یک دوره‌ای مشکل کشور ما تولید بود. اما حالا مشکل اساسی وجود نداشتن بازار متشکل است که بتوانند تولیدات خود را بفروشند. ما به‌دنبال تقویت بازار هستیم تا تعاونگران بتوانند تولیدات خود را بفروشند و به تعهدات خود عمل کنند.
در مورد سیستم بی تو جی (B TO G) هم توضیح دهید؟
این سیستم منحصر به فرد است. ما به‌عنوان نماینده دولت وارد سیستم بنگاه به دولت می‌شویم تا فضا را به گونه‌ای امن کنیم که امکان کلاهبرداری از بین برود و فعالیت‌های برندینگ صورت بگیرد. در فاز دوم قرار شده که این برنامه را به بازار کشورهای همسایه هم گسترش دهیم. با این اقدام پتانسیل بخش تولید و ظرفیت‌ها و همچنین خلأها در زنجیره تولید مشخص خواهد شد. در سه ماهه اول امسال، متوجه شدیم که ما در بحث بسته‌بندی خیلی ضعیف هستیم و باید یک شرکت وظیفه آموزش و استاندارد‌سازی را برعهده بگیرد.
سامانه تأمین مالی خرد تضمین شده، چقدر به تقویت تعاونی‌ها کمک خواهد کرد؟
در این طرح، سرمایه‌گذار بخش تعاون، طرح و پروژه خود را به صندوق ضمانت معرفی می‌کند. پس از بررسی طرح و تأیید کارشناسی که طرح دارای توجیه اقتصادی است و مجریان طرح هم صلاحیت لازم دارند در سامانه به مردم عرضه خواهند شد. همچنین اصل پول مردم هم تضمین می‌شود. به این ترتیب مردم با سرمایه‌گذاری در تعاونی‌ها و در شرایطی که از نظر امنیتی چیزی از سرمایه‌گذاری در بانک‌ها کم ندارند، می‌توانند به‌صورت صاحب سهام بدون واسطه یعنی بدون حضور بانک‌ها سرمایه‌گذاری کنند و سود سرمایه خود را دریافت کنند.
یکی دیگر از مزایای این سامانه این است که سرمایه مرحله به مرحله در اختیار مجریان طرح قرار می‌گیرد و به این شکل امکان برداشت کامل و سوء‌استفاده از سرمایه از بین می‌رود و همه مراحل هم در سامانه شفافیت به اطلاع سرمایه‌گذاران خواهد رسید. هندوستان یک تجربه بین‌المللی موفق در این زمینه است.
به‌نظر شما تزریق نیروی جوان و فعالیت آنها در کنار افراد حرفه‌ای و با تجربه، چقدر به تعالی بخش تعاون کمک خواهد کرد؟
بیش از چند دهه است که تعاون در کشور در حال فعالیت است و همواره افراد مشخصی با افکار مشخص و البته توانمند در این حوزه حضور داشته‌اند و کمتر افراد جدید به این حوزه وارد شده‌اند. به‌همین دلیل می‌توان گفت که ساختار تعاون یک ساختار قدیمی است. همین امر باعث شده وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و بخصوص دکتر کبیری معاون تعاون وزارتخانه، با اتخاذ سیاست‌هایی، در جهت ورود بحث نوآوری را برای رقابت بیشتر به مبحث تعاون گام بردارند. در مجمع عمومی صندوق تصویب شد که در ایجاد بخش مراکز نوآوری و شتاب دهنده‌ها با معاونت تعاون همکاری کنیم و بخش تعاون را از حالت سنتی نسبی به تعاونی نسبتاً نوآور تبدیل کنیم. بنا داریم طی یک برنامه 5 ساله، فعالیت را به خود تعاونگران جوانتر بسپاریم.
