از اینجا تا به بیرجند

از تهران پس از یکساعت و اندی با پرواز به این شهرکه با کویر و کوهستان همسایه است، رسیدیم. باورمان نمی شد، ولی دمای بیرجند در 11 مرداد 1400، قابل تحمل بود. هوا تمیز و شهر پاکیزه به نظر می رسید. راننده می گفت: سالهاست که بیرجند به عنوان یکی از تمیزترین شهرهای ایران، برگزیده می شود. خیابانهای شهر باز و فراخ بود همراه با کاجهای بلند سر به فلک کشیده.

در ورودی شهر، تندیس چند شتر دیده می شد که بار لوله دارند. گویا قبلا انگلیسی ها قبلا برای لوله کشی شهر، از هندوستان، لوله به اینجا آورده اند. لوله های شبکه آب که گفته می شود که در محلاتی از شهر، هنوز هم لوله ها کارمی کنند و سالمند.

شهر بیرجند با مرز افغانستان حدود 100 کیلومتر فاصله دارد و در ادامه به هرات می رسد. هرات از شهرهای فرهنگی تاریخی و با اصالت افغانستان است و تا اواسط دوره قاجار، بخشی از ایران عزیزمان بود. این شهر و سراسر افغانستان چند روز پس از سفرم به بیرجند بدلیل اشتباهات فراوان و غیر قابل قبول سقوط کرد و به دست طالبان افتاد.

محمد حسن گنجی، مرد اول دانش جغرافیا که سال 1391 درگذشت، کاظم معتمد نژاد پیشکسوت بی بدیل رسانه و صدها تن از بزرگان دیگر از این دیار برخاسته اند. اسدالله علم که در دهه 40 به مدت دو سال نخست وزیر و در مقطعی دیگر، وزیر دربار دوره پهلوی دوم بوده، نیز اهل این خطه بوده است. پدرش شوکت الملک نیز از چهره های شناخته شده بوده است. باغ و عمارت رحیم آباد، باغ وعمارت شوکت آباد، هر دو به پدربزرگ  و پدر اسدالله علم تعلق داشته اند. باغ معروف به اکبریه نیزمحل زندگی اسدالله علم بوده است که همگی آنها اکنون در اختیار میراث فرهنگی است و کاربری گردشگری و صنایع دستی دارد. در خاطر این باغ زیبا، حضور چهره های بسیار ممتاز عالم سیاست ایران و جهان نقش بسته است. به شمار فراوان چهره های ملی و بین المللی برخاسته از این دیار که در این مختصر نمی گنجد، شخصیتی چون سیما بینا را اضافه کنید که خواننده ای ملی و محلی است با خوانش ترانه های فولکلور و ماندگار همچون "از اینجا تا به بیرجند، سه گداره."

اما بیرجند و خراسان جنوبی از جهات مختلف، دارای شهرت و خوش نامی هستند. قائنات و تربت حیدریه، مناطقی از این استان هستند که بهترین و خوش عطرترین زعفران جهان را عرضه می کنند. عناب، محصول صادراتی این استان به سایر مناطق ایران و خارج از کشور است. زرشک بیرجند با رنگ و عطر مثال زدنی، مشتریان خاص خود را دارد و دست آخر انارهایی که دانه هایش نه سرخ که به سیاه می زنند و بیشتر مشتریانش، آن سوی آبی ها، هستند.

دوتار، دهلی و سرنا، سازهای محلی و بومی این خطه کویری کوهستانی هستند و خنیاگران و نوازندگان با آنها و درلباس زیبای محلی آن دیار، نواهای جاودانه می آفرینند. ماخونیک، یکی از 7 روستای شگفت انگیز ایران نیز در این استان واقع شده است. ماخونیک به مردمان کوتاه قدش معروف است و در فهرست روستاهای تحت حمایت میراث فرهنگی است.

قلعه بیرجند یا دژ بیرجند که با نام‌های قلعه ته ده و پایین شهر نیز شناخته می‌شود، از دیگر آثار دیدنی بیرجند است. این قلعه، بزرگترین بنای تاریخی بیرجند است که بر فراز بلندترین تپه غربی شهر، جای گرفته ‌است. این دژ زیبا که با مساحتی بیش از سه هزار متر مربع در دوره صفویه ساخته شده و هسته نخستین شهر بیرجند به‌شمار می‌رود، در دوره قاجار بازسازی شده است. ارگ کلاه فرنگی، مقبره سعدالدین نزاری شاعر قرن هفتم هجری قمری، بازار شهر، تلگرافخانه بیرجند، خانه هادوی، خانه خضر، حسینیه امام رضا و ساختمان کنسولیاری، از دیگر آثار دیدنی این خطه کمترشناخته شده برای گردشگران است.

خراسان جنوبی در دل خود، معادن غنی و فراوانی دارد که برخی از آنها فعال هستند و برای کشور ارزآوری می کنند. سنگهای زینتی این دیار هم در نوع خود دیدنی است. داستان سنگها و رنگها در این تکه میهن، حکایتی است که باید در سفر خود به این دیار ببینید و حس کنید.