جنوب شرق ایران، چشم به راه فردایی بهتر

29 فروردین ماه، رئیس جمهور با صدور حکمی، حسین دهقان را به سمت دبیر اجرایی شورای توسعه مکران منصوب کرد. در حکم صادره از سوی ابراهیم رئیسی آمده است: انتظار دارد در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری با روحیه انقلابی، پاکدستی، فساد ستیزی و بهره گیری مطلوب از ظرفیتهای خدادادی در بهبود وضعیت اشتغال، رونق تولید، رفع فقر و محرومیت و فراهم نمودن زمینه های لازم برای توسعه زیرساختهای حیاتی منطقه، سازندگی و پیشرفت بخش های اقتصاد دریایی، صنعت، نفت، تجارت خارجی، گردشگری و حمل و نقل از طریق جلب مشارکت سرمایه گذاران داخلی و خارجی موفق باشید. در این حکم آمده است: همه نهادها و سازمانهای ذیربط موظفند در راستای تحقق اهداف عالیه این حوزه، همکاری و هماهنگی لازم را با جنابعالی معمول دارند.

هر چند شنیده ها حکایت از آن دارد که آقای دهقان تا این لحظه این حکم را نپذیرفته و انتظار داشته تا در حکم صادره علاوه بر دبیر شورای، عنوان نماینده ویژه رئیس جمهورقید گردد تا از قدرت بیشتری برای فعالیت و هماهنگی بین بخشها برخوردار گردد.

درباره توسعه سواحل مکران

از آنجائی که پیشرفت پهنه وسیع مکّران، نیازمند عزم جدی بین همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه بود، هیأت دولت در مورخ 1398.4.30، طرح تبدیل و ارتقاء جایگاه ستاد توسعه سواحل مکران به شورای توسعه سواحل مکّران را به تصویب رساند.

این شورا به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور و برخی از وزرا و سایر مسئولین سازمان‌های مربوطه تشکیل گردید. دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران در نیمه نخست دهه 90 خورشیدی در دورانی که محمد اسلامی وحسین دهقان در وزارت دفاع بودند، در این وزارتخانه مستقر بود. پس از استعفای عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و انتصاب محمد اسلامی به وزارت مسکن در دولت دوم حسن روحانی، دبیرخانه توسعه مکران به وزارت راه و شهرسازی منتقل و وزیر جدید به‌عنوان رئیس دبیرخانه مکّران منصوب گردید.

سرزمین مکّران در گستره‌ای وسیع از شرق هرمزگان تا جنوب شرقی سیستان و بلوچستان دربرگیرنده سواحل و پس‌کرانه منطقه ‌ای است که در جریان بازدید مقام معظم رهبری از منطقه جاسک و دستور ایشان به نیروی دریایی ارتش مبنی بر لزوم نگاه استراتژیک به پهنه ساحلی مکّران، ستاد توسعه سواحل مکرّان با محوریت نیروهای مسلح و وزارت دفاع آغاز به کار نمود و در ادامه همانطور که پیشتر اشاره شد، از آنجائی که پیشرفت پهنه وسیع مکّران، نیازمند عزم جدی بین همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه بود، ایجاد شورای توسعه سواحل مکّران به تصویب رسید.

رهبر معظم انقلاب در سفر خود، بیان داشتند: آباد سازی سواحل مکران، از کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود. در این حال، بر اساس گزارش دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران، تا پایان سال 1398 کلیه پروژه‌های اجرایی اعم از زیرساخت و توسعه‌ای حدود 24% پیشرفت فیزیکی داشت که طبق برنامه مصوب و پیش‌بینی‌های صورت گرفته، رقم قابل ملاحظه‌ای نیست و روند کند در ادامه نیز وجود داشته است.

استقرار دولت جدید و شکل گیری چیدمان جدید وزارتخانه ها، ایجاد گشایش نسبی در درآمدهای دولت و آشنایی حسین سلامی با موضوع، اهداف و کارکرد مکران، مزیتهایی است که می تواند با سرعت، شرایط نامساعد کنونی در جنوب شرق ایران را بهبود بخشد. عدم انجام بسیاری از تکالیف قانونی محول به وزارتخانه ها و نهادهای مهم، موضوعی است که نیاز به برنامه ریزی و نظارت حداکثری دارد و امید می رود مکران با دفع مکر حاسدان به جایگاه شایسته و بایسته خود برسد.

به گزارش اقتصاد کارا، 4 سرفصل مهم توسعه مکران بر مبنای توجه به اقتصاد دریا، گردشگری، حمل و نقل و انرژی است و تحقق طرح های بزرگ در این محورها در جنوب شرق می تواند علاوه بر اشتغال زایی و درآمد سرشار برای کشور، امنیت و ثبات در این بخش راهبردی کشور را افزایش دهد. منطقه مکران با دسترسی به آبای آزاد اقیانوسی و جایگاه استراتژیک اش، همواره مورد توجه قدرت های جهانی و منطقه ای بوده است و به نظر می رسد لازم است نسخه توسعه این خطه وسیع لاقل در گام اول، بدون اتکا به ظرفیتهای خارجی باشد تا روند پیشرفت بر مدار صفر درجه نچرخد.

با توجه به برنامه های پاکستان برای توسعه سواحل گوادر جهت رونق اقتصادی خود، به نظر می رسد باید با تند کردن آهنگ توسعه، نگذاریم کشور از فرصت موجود بهره مند نگردد. هندوستان نیز که در رقابت تنگاتنگ با پاکستان است، مدتی خواستار سرمایه گذاری جدی در چابهار شد که آن هم بخاطر بدعهدی هندی ها و ترجیح کنار رفتن از بازار ایران، به تعطیلی کشیده شد.

در سال‌هاي اخير اگر چه اهميت سرزمین‌های ساحلی جنوب شرقی ایران در خط شمالی دریای عمان و با نام تاریخی سواحل مکران دو چندان شده است، لیکن با وجود پتانسیل‌ تجاري، نظامي و استراتژيك منطقه در کنار عواملی همچون موقعیت خاص جغرافیایی، کمیت و کیفیت خط ساحلی، شاخصه‌های جمعیتی و در نهایت ویژگی و روحیات ملی و حاکمیتی، به دلیل عدم ورود سرمایه، در مسیر توسعه با مشکلاتی همراه بوده است.

موقعیت استراتژیک سواحل مکران، به شرطی نوید بخش تحقق فرصت‌های سرمایه‌گذاری در راستای توسعه پایدار و در رقابت با فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سواحل و بنادر کشورهای همسایه می باشد که عزم ملی در همکاری نزدیک سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط و فعالیت نهادهای دارای ساز و کار جذب سرمایه‌گذاری خارجی و یا بهره‌گیری از پتانسیل بازار سرمایه صورت گیرد.

شکل‌گیری تمدنی بزرگ که ریشه‌های تاریخی آن به بیش از سه هزار سال پیش باز می‌گردد و دستیابی به زیست بومی متکی به توانمندی‌های ملی و بین‌المللی با بهره‌گیری حداکثری از موهبت ارزشمند دریا و سواحل 1200 کیلومتری ایران از مرز پاکستان تا خلیج همیشه سربلند فارس، آرمانی است که برای تحقق آن باید بسیار بکوشیم.

مکران و رفع ابرچالش ها

بی‌آبی، محیط زیست آسیب دیده و بیکاری، سه ابرچالش کشور است که برای برون رفت از آن باید تدابیری واقعی اندیشید. توسعه الزامات، ضرورت‌ها و نیازهایی دارد که باید به ان تن داد و در عین حال برای رویارویی با ابرچالش‌ها آماده بود.

ایران به کشور خشک و کم آبی تبدیل شده است.مشکل بی‌آبی بسیار جدی است و ما در شرایط ویژه‌ای قرار داریم.این واقعیتی است که باید بپذیریم و در تدوین و برنامه‌ریزی برنامه‌های توسعه‌ای خود، به موضوع کم آبی توجه کنیم. ابرچالش دوم وضعیت محیط زیست اسیب دیده کشور است که در هر گوشه کشور به گونه‌ای مشکلات خود را بازمی‌نماید. آلودگی هوای شهرهای بزرگ، ریزگردها و ... ایران را به لحاظ  بحران نموده است. از اینرو بدون توجه به مسائل زیست محیطی، امکان توسعه در کشور وجود ندارد. ابرچالش سوم هم نرخ بالای بیکاری در کشور است و کشوردر حال حاضر نیازمند ایجاد یک میلیون شغل در سال است.

توسعه سواحل مکران از این منظر می تواند در حل بخشی از این مشکلات و ابرچالش‌ها موثر افتد؛ توسعه‌ای بدون محدودیت منابع آبی، بدون چالش‌های زیست محیطی و همراه با اشتغال گسترده.

گنج ناشناخته

استان سیستان و بلوچستان، در مسیر 2 کریدور از 3 کریدور بزرگ ترانزیتی دنیا قرار دارد و سواحل مکران از موقعیت استراتژیک در کریدور شمال و جنوب به راحتی می‌تواند طرح‌های توسعه و پیشرفت استان و بسیاری از مناطق کشور را فراهم کند.

طرح توسعه سواحل مکران طرح جامعی است و با توجه به ظرفیت‌های گسترده‌ای که داراست می‌تواند سهم بزرگی در توسعه کشور داشته باشد. این طرح با تکیه بر اسناد بالادستی کشور و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌تواند در توسعه کشور و از طرفی گسترش پیوندهای اقتصادی کشور با کشورهای منطقه نقش مهمی ایفا کنند.

بندر چابهار به عنوان یکی از قطب‌های شبکه‌ای دریای عمان با عملکرد فراملی در سواحل مکران، اصلی‌ترین و کوتاهترین راه ترانزیت به کشورهای آسیای میانه است. در این ناحیه که بیش از دو میلیارد نفر زندگی می‌کنند، انتقال بیش از دو سوم نفت جهان صورت می‌گیرد، یک سوم حمل و نقل دریایی در این منطقه انجام می‌شود و نیمی از کشتی‌های جهان در حاشیه اقیانوس هند سفر می‌کنند. در حاشیه اقیانوس هند است که فرهنگ ما، ادیان ما، اقوام و مذاهب، زبان‌ها وسنت‌ها در کنار هم به زندگی می‌پردازند. بنابر این توسعه بزرگترین طرح آمایش سرزمینی که در برنامه ششم توسعه کشور مورد تعقیب قرار گرفت، باید در برنامه هفتم هم مدنظر قرار گیرد.

لازم به ذکر است در سالهای 1395 و 1396 در 2 سال پیاپی، 2 رویداد مهم در خصوص مکران با عنوان همایش بین المللی معرفی فرصتهای سرمایه گذاری و توسعه پایدار در سواحل مکران برگزار شده است.