داوطلبان شرکت در رقابت‌های انتخاباتی یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی از صبح یک‌شنبه دهم آذر ماه تا عصر شنبه ۱۶ آذر، روزی ده ساعت مهلت داشتند که ثبت‌نام کنند. کار ثبت‌نام داوطلبان در داخل ایران در ستاد انتخابات کشور، فرمانداری‌ها و حوزه‌های انتخابی و ثبت‌نام شهروندان مقیم خارج، در دفتر نمایندگی‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی انجام شد.
بر پایه آخرین آمار اعلام شده از سوی عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور، حدود ۱۴ هزار نفر در سراسر ایران برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی مجلس ثبت‌نام کرده‌اند. گفته می‌شود نزدیک به ۹۰ درصد ثبت‌نام کندگان مرد بوده‌اند.
این رقابت‌ها بر سر تصاحب یکی از ۲۹۰ کرسی مجلس یازدهم در ۲۰۸ حووزه انتخابی انجام می‌شود. در تهران بزرگ که سی کرسی در مجلس دارد بیش از ۲۷۰۰ نفر ثبت‌نام کردند. در هفت روزی که نام‌نویسی داوطلبان در جریان بود بحث آمدن یا نیامدن برخی از چهره‌های سرشناس دو جناح اصلی حکومت، اصلاح‌طلبان و اصولگرایان داغ‌تر از پیش شده بود.
لاریجانی و عارف، دو غایب مشهور
نامدارترین غایب انتخابات مجلس یازدهم علی لاریجانی است که سه دوره پیاپی ریاست مجلس را بر عهده داشت. او در دوره قبلی از شهر قم نامزد شده بود و اصولگرایان این شهر این بار از وارد کردن نام او در فهرست مورد حمایت خود خودداری کردند.
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس دهم که در رقابت بر سر کرسی ریاست مغلوب لاریجانی شده بود از دیگر شخصیت‌های نامداری است که از ثبت‌نام برای انتخابات این دوره خودداری کرده است. اغلب اعضای این فراکسیون برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی که دور اول آن دوم اسفند برگزار می‌شود نام‌نویسی کرده‌اند. در میان این افراد نام نویسی محمود صادقی بازتاب بیشتری در رسانه‌ها داشت. او چند روز پیش و در واکنش به انفعال مجلس در برآوردن انتظارات مردم در جریان اعتراض‌های آبان ماه اعلام کرده بود که استعفا می‌دهد.
با این‌وجود اکثر امیدی‌های مجلس دهم، برای انتخابات یازدهم هم ثبت‌نام کرده‌اند؛ محمدرضا بادامچی، الیاس حضرتی، علیرضا رحیمی، علی مطهری، فاطمه ذوالقدر، فاطمه سعیدی، عبدالکریم حسین‌زاده و طیبه سیاوشی ازجمله چهره‌ها و نمایندگان مردم تهران هستند که بار دیگر برای انتخابات آینده ثبت‌نام کردند. دراین‌بین اما محمود صادقی دیگر نماینده مردم تهران که در موعد اعتراضات آبان ماه اعلام استعفا کرده بود، کاندیدای انتخابات بعدی شد و موردانتقاد افکار عمومی قرار گرفت. بااین‌حال صادقی در همین باره گفته که من استعفای خودم را نوشتم و تحویل مجلس دادم، ولی بعدها به توصیه انجمن اسلامی دانشگاه تربیت مدرس و درخواست تعدادی از مردم کناره‌گیری نکردم.
علی مطهری که اکنون نایب رییس دوم و نماینده مجلس دهم است نیز با حضور در وزارت کشور برای حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس نام‌نویسی کرد. وی که استاد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران است، نمایندگی مجلس در دوره های هشتم و نهم را نیز در کارنامه فعالیت خود دارد. علی مطهری فرزند شهید مطهری و برادر زن، علی لاریجانی و از چهره های منتقد در مجلس بوده است.
مجتبی ذوالنوری و علی زاکانی از چهره های منتقد دولت و نیز لاریجانی با ثبت نام از حوزه انتخابیه قم، در رقابت های این دوره شرکت کرده اند. ثبت نام علی ططری فرزند اسماعیل ططری نماینده سابق مجلس که چند سال پیش درگذشت، از دیگر خبرهای مورد توجه درباره نامزدان این دوره بود.
وزیران و نزدیکان احمدی‌نژاد
در میان کسانی که حضورشان در میان داوطلبان شرکت در انتخابات دوره آینده مجلس بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت شماری از همکاران سابق محمود احمدی‌نژاد و اعضای کابینه او در دولت‌های نهم و دهم قرار دارند. محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دهم یکی از ثبت‌نام کنندگان روز ششم نام‌نویسی بود و علت این اقدام را "بی‌خاصیت بودن" مجلس کنونی و نیاز کشور به تغییر و تحول عنوان کرد. صادق خلیلیان و محمد عباسی، وزیران جهاد کشاورزی و ورزش و جوانان دولت دهم و فاطمه واعظ‌جوادی، معاون رئیس‌جمهوری در دولت نهم از دیگر همکاران سابق محمود احمدی‌نژاد هستند که در روز ششم در تهران ثبت‌نام کردند.
مسعود زریبافان رئیس بنیاد شهید در دولت دهم، از دیگر نزدیکان سابق احمدی‌نژاد است که برای ثبت‌نام به ستاد انتخابات وزارت کشور مراجعه کرد و در پاسخ به این پرسش که آیا حضور گسترده همکاران رئیس جمهوری سابق با هماهنگی انجام شده این مسئله را تکذیب کرد.
نزدیکان حسن روحانی
الهام امین‌زاده، معاون حقوقی رئیس جمهوری در دولت یازدهم و شهیندخت مولاوردی، دیگر معاون حسن روحانی در این دولت نیز از افراد صاحب نامی بوده‌اند که برای حضور در رقابت‌های انتخاباتی اعلام آمادگی کرده‌اند. کامبیرمهدی‌زاده، داماد حسن روحانی که متولد شهر اهر در آذربایجان شرقی و ساکن تهران است، ۱۴ آذر در فرمانداری تبریز ثبت نام کرد تا بخت خود را برای تصاحب یکی از کرسی‌های این حوزه در مجلس امتحان کند. او گفت پیش از آنکه داماد رئیس جمهور باشم، فرزند آذربایجانم.
مصطفی میرسلیم، از اعضای شاخص حزب موئتلفه و نامزد شکست خورده انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم یکی از افرادی بود که ثبت‌نامش در روز پنجم با توجه خاص نمایندگان رسانه‌ها روبرو شد.
آمدن قالیباف در دقیقه ۹۰
در روزهای گذشته گمانه‌زنی‌های فراوانی درباره احتمال ثبت‌نام دو نامزد شکست خورده دیگر انتخابات ریاست جمهوری، محمد باقر قالیباف و سعید جلیلی نیز مطرح شده بود. از این دو نفر قالیباف، شهردار سابق تهران در آخرین دقایق مهلت ثبت نام در ستاد انتخابات کشور حضور یافت و ضمن نام‌نویسی بیانیه‌ای منتشر کرد که می‌تواند برنامه انتخاباتی او تلقی شود.
او در این بیانیه نوشت: ماجرای افزایش قیمت بنزین درس بزرگی به ما داد و آن این بود که این درخت نه تنها بعد از ۴ سال ثمر نداده است بلکه در حال آسیب زدن جدی به مردم است و این نگرانی را به جد ایجاد کرد که تا سال ۱۴۰۰ یعنی ۱سال و نیم آینده تصمیماتی نابخردانه از جنس ماجرای افزایش قیمت بنزین، اصلا دور از ذهن نیست و اینجا بود که به این جمع بندی رسیدم که باید مجلسی قوی و کارآمد تشکیل شود و تمام هم و غم خود را کنترل دولت و وادار کردن آن به کار و فعالیت در این یک سال و نیم باقیمانده از عمرش قرار دهد.
ثبت‌نام پنج عضو مجمع تشخیص مصلحت
غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص و سخنگوی جامعه روحانیت مبارز نیز روز گذشته برای انتخابات مجلس آینده ثبت‌نام کرد. مصباحی مقدم درباره دلیل حضورش گفته است: «آیت‌الله موحدی کرمانی استخاره کردند، خوب آمد، کاندیدا شدم». مجید انصاری، مصطفی میرسلیم و حسین مظفر نیز از دیگر از اعضای مجمع تشخیص هستند که برای انتخابات مجلس یازدهم ثبت‌نام کردند.
البته حضور محمدباقر قالیباف، عضو فعلی مجمع تشخیص و شهردار اسبق تهران یکی از جنجالی‌ترین ثبت‌نام‌های مجلس اخیر بود. قالیباف که از مدت‌ها قبل طرح مجلس نو را مطرح کرده بود، روز گذشته بعدازآنکه سخنرانی‌اش در دانشگاه علامه طباطبایی پایان یافت راهی محل ثبت‌نام شد.
مجلسی‌ها و رد صلاحیتی‌های سابق
داریوش قنبری، نماینده مردم ایلام در مجلس هشتم که صلاحیتش در دوره قبلی، احراز نشد بار دیگر در انتخابات مجلس آینده ثبت‌نام کرد. همچنین ابراهیم اصغرزاده، نماینده مجلس سوم در تهران و عضو شورای اول شهر تهران نیز کاندیدای شرکت در انتخابات مجلس یازدهم شد هرچند صلاحیت او نیز در انتخابات مجلس در دوره‌های مختلف، از طرف شورای نگهبان رد شده بود. اکبر اعلمی نماینده دوره‌های ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی هم که نتوانسته بود در دوره قبلی هم از شورای نگهبان تأیید صلاحیت بگیرد، بار دیگر برای انتخابات آینده ثبت‌نام کرد.
مجلس دهمی‌هایی که نیامدند
بر اساس گزارش‌های به‌دست‌آمده به نظر می‌رسد از بین ۲۹۰ نماینده مجلس دوره دهم؛ تنها ۱۶ نفر برای انتخابات بعدی ثبت‌نام نکرده‌اند. از بین لیست ۳۰ نفره‌ای که اصلاح‌طلبان در انتخابات قبلی در تهران ارائه کردند ۶ نفر از حضور در انتخابات دوره یازدهم کناره گرفتند که پروانه سلحشوری، محمدجواد فتحی، محمدرضا عارف، فاطمه حسینی، کاظم جلالی و علی نوبخت ازجمله این نمایندگان هستند. ازاین‌بین پروانه سلحشوری در صفحه توییتر خود اعلام کرد که ساختارهای محدودکننده اقتدار مجلس، نادیده گرفتن نظر و خواست مردم، رویه نامناسب نظارت استصوابی و اتفاقات پاییز ۹۸ ازجمله دلایل او برای عدم شرکت در انتخابات آینده است. عارف نیز در همین باره به خبرنگار جماران گفته بود: «مردم برای شرکت در انتخابات اصرار داشتند اما نمی‌آیم». البته بعضی معتقدند عارف با امید شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آینده، عطای نمایندگی و ریاست فراکسیون امید در دوره بعدی را به لقایش بخشیده است. کاظم جلالی هم پیش‌ازاین به‌عنوان سفیر ایران در مسکو انتخاب‌شده و از سمت نمایندگی خود استعفا داده بود.
علی لاریجانی نماینده مردم قم که برای ۱۲ سال سکان ریاست مجلس شورای اسلامی را در اختیار داشت این بار برای انتخابات یازدهم کاندیدا نشد که برخی معتقدند او سودای کاندیداتوری در انتخابات ۱۴۰۰ را در سر دارد. مرتضی نطنزی نماینده مردم نطنز نیز به علت بیماری به رحمت ایزدی پیوست. محمد دهقان نماینده مردم طرقبه و شاندیز هم که با رأی نمایندگان مجلس دهم به‌عنوان عضو حقوقدان شورای نگهبان انتخاب‌شده بود.
احمد سالک و حمیدرضا فولاد نمایندگان مردم اصفهان، سیامک مره صدق نماینده کلیمیان در مجلس، محمد عزیزی نماینده ابهر، محمد قسیم عثمانی نماینده بوکان، ، فریدون احمدی نماینده زنجان و حسین سلیمانی نماینده کنگاور نیز در انتخابات آینده شرکت نکردند.
شمار زیادی رد صلاحیت می شوند
ثبت‌نام به عنوان داوطلب شرکت در رقابت‌های انتخاباتی مجلس گام اول و به نسبت بسیار ساده کار است؛ مرحله بعد گذشتن از فیلتر شورای نگهبان است که بسیار دشوار و مطابق تجربه دوره قبل برای اکثریت داوطلبان ناممکن است.
مطابق گزارش‌ها در دوره دهم انتخابات مجلس شورای اسلامی بیش از ۱۲ هزار نفر به عنوان داوطلب ثبت‌نام کردند و حدود ۶۰ در صد آنها رد صلاحیت شدند. گفته می‌شود دست‌کم ۵۰ نفر از ردصلاحیت شدگان نمایندگان دوره‌های قبلی مجلس بوده‌اند. بر پایه گزارش رسمی شورای نگهبان از مجموع داوطلبان تنها صلاحیت ۴۲ درصد آنها تائید شده و بقیه یا صلاحیت‌شان احراز نشده یا رد شده است. شماری از داوطلبان نیز انصراف داده‌اند که برخی از آنها ظاهرا احتمال رد صلاحیت خود را زیاد ارزیابی می‌کردند.
عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان به تازگی درباره نحوه رسیدگی به صلاحیت‌ها به مدیران رسانه‌ها گفته است: «ما از قانون فعلی ۳ محور اصلی را استخراج کرده و مبنا و معیار عمل خود قرار داده‌ایم؛ فساد اقتصادی، فساد اخلاقی و ضدیت با نظام و انقلاب، سه محور اصلی شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها است و محکم روی این سه محور ایستاده‌ایم.»
به طور معمول "عدم التزام عملی" به اسلام و ولایت مطلقه فقیه مهم‌ترین علت رد صلاحیت داوطلبان شرکت در رقابت‌های انتخاباتی است. منتقدان می‌گویند قانون فعلی انتخابات در مورد معیارهای تشخیص این امر صراحت و شفافیت لازم را ندارد و شورای نگهبان آن را به میل خود تفسیر می‌کند.
با توجه به اعتراض‌های آبان ماه، که ابتدا در واکنش به افزایش غیرمنتظره بهای بنزین آغاز شد و در ادامه خیلی سریع سویه‌ای ضد حکومتی پیدا کرد، و با در نظر داشتن نارضایتی عمومی از دولت حسن روحانی و حامیان او، انتخابات دوره یازدهم مجلس و احتمال کاهش مشارکت مردم در آن با حساسیت زیادی دنبال می‌شود.
جریان‌های اصلی مجاز در صحنه فعالیت سیاسی رایزنی در مورد انتخابات مجلس را از مدتی پیش آغاز کرده‌اند اما فهرست نامزدان مورد حمایت خود را پس از مشخص شدن بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان ارائه می‌دهند.دوم اسفند ماه امسال و همزمان با انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتخابات میان دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان نیز برای انتخاب هفت نماینده در پنج حوزه برگزار خواهد شد.
