این روزها در افکار عمومی و بویژه در اجتماعات و شبکه روابط فعالان و صاحبنظران ااقتصادی، این سئوال بسیار شنیده می شود که عبور اقتصاد ایران از بحران فعلی، بیشتر وابسته به حل معضلات ساختاری نظام اقتصادی است یا گره گشایی از وضعیت بین المللی کشور.
طرفداران اولویت گشایش بین الملل:
استدلال این گروه دو نکته بسیار عمیق و اساسی در خود دارد. نکته نخست اینکه در دنیای امروز و عصر اقتصاد دانش بنیان، موضوع تقسیم کار تخصصی و صرفه ناشی از مقیاس در سرمایه گذاری برای توسعه دانش و فناوری، موتور اصلی محرکه تولید ثروت است. نشان آشکار این ادعا، رشد دو برابری ارزش تجارت جهانی است. در واقع این گروه می گویند، در میان مدت و دراز مدت، بدون روابط بین المللی موثر و توسعه تولید صادرات محور، مردم و کشور، لاجرم به صورت نسبی ( در مقایسه با سایر جهان ) فقیرتر خواهند شد و این مدعا، کاملا منطبق با منطق اقتصادی و عقل سلیم است.
نکته دوم در استدلال این گروه، این است که در جهان شبکه ای که باقی ماندن در بازارهای بین المللی برای هر بنگاه و اقتصاد هر کشوری، دیگر نه یک مزیت، بلکه یک ضرورت حیاتی است، مرکزیت ایالات متحده در ابزارهای جهانی و تجربیات تلخ روزهای تحریم، متاسفانه تا حد زیادی موید این گزاره است.
طرفداران اصلاحات ساختاری اقتصاد:
در مقابل آنان که بر اولویت اصلاحات ساختاری اقتصاد کشور تاکید دارند نیز دو نکته کلیدی را در استدلالهای خود طرح می کنند که شایسته توجه بسیار است.
نکته نخست آنکه دسترسی به بازارها و سرمایه و فناوری بین المللی برای هر نظام اقتصادی منبعی است مانند سایر منابع. اما در نهایت آنچه اقتصاد را پیش می برد و موجب شکوفایی بنگاه و ارتقاء رفاه خانواده می شود، توانایی اقتصاد برای ایجاد ارزش افزوده است.
نکته دوم آنکه ناهنجاری های ساختاری نظام اقتصادی که طرفداران اولویت اصلاح نظام اقتصادی نسبت به گشایش سیاسی، از آن به عنوان تحریم های داخلی و یا خود تحریمی یاد می کنند، تا حد زیادی از تحریم های بین المللی مستقل است. البته قطعا دسترسی به منابع بین المللی، انجام این اصلاحات سخت و دردناک را ساده تر خواهد کرد. اما در اساس، این اصلاحات نیازمند زیرساخت فنی و اراده سیاسی در درون کشور است و اتصال ضروری و ذاتی به موضوع تحریم ها ندارد.
به نظر می رسد در صورت توانایی حاکمیت، گزینه دوم یعنی اصلاح ساختاری نظام اقتصادی از اولویت زمانی بیشتری برخوردار باشد و شانس ما برای بهره برداری صحیح از فرصتهایی که در پی گشایش بین المللی خواهد آمد را نیز افزایش دهد.
نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران
