امروزه تقریباً در تمامی محافل تصمیم ساز و تصمیم گیرسیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از واژه و مفهوم فناوری(Technology) استفاده می شود؛ چرا که فن به معنای روش و شیوه و فناوری به معنای ورزیدگی و دارندگی در کاربرد آن روش و شیوه برای خلق و تولید کالاها و خدمات موردنیاز بشر و تحقق اهداف گوناگون ، واژگان و مفاهیم بین رشته ای، چند بعدی، چند منظوره و گسترده ای هستند که درتار و پود زندگی روزمره مردم رسوخ کرده و برخلاف برخی باورهای عامه، نباید آنها را محدود و محصور در برخی حوزه های خاص مانند مهندسی هوافضا، علوم هسته ای و.. دانست.
توجه اجمالی به یکی از دسته بندیهای ساده فناوری یعنی فناوری نرم و ناملموس( فرایندها و خدمات غیر قابل رویت) و فناوری های سخت و ملموس(فرایندها،کالاها وخدمات قابل رویت) حکایت از این دارد که انسان، اگاهانه یا ناآگاهانه و خواسته یا ناخواسته در زندگی خود از فناوری استفاده می کرده است.
نکته اساسی و بسیار مهم و قابل ذکر این است که به اندازه توجه ای که به فناوری های سخت و ملموس می شود، فناوری های نرم و هویت ساز مورد توجه قرار نمی گیرند و این یک اشتباه استراتژیک است. چرا که فناوری های نرم به استناد کارکردهایی که دارند بستر ساز ایجاد و توسعه فناوری های سخت هستند.این نوع فناوری ها ازطریق استفاده آگاهانه از قوانین یا تجربیات رایج در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و انسانی به وجود می‌آیند، سپس قواعد، مکانیسم‌ها، ابزارها، نهادها، روش‌ها و رویه‌هایی را شکل می‌دهند که به بهبود، انطباق یا کنترل امور ذهنی کمک می‌کنند. افراد انسانی، با دانش، عواطف، احساسات و نگرش متنوع و متفاوت از یکدیگر، نرم افزارهای یارانه ای که متحول کننده دنیای ارتباطات و شبکه سازی های اجتماعی – جهانی هستند، نمونه هایی از فناوری های نرم هستند که تحول ساز، ساختارشکن، ارزش آفرین، هویت ساز و فرهنگ ساز هستند. بنابراین می توان گفت فناوری های نرم مقدم بر فناوری های های سخت هستند؛ بنابراین تحت شعاع قراردادن آن با فناوری های سخت، خطرناک و به مثابه ساختن ساختمان بر روی یک بنیاد سست و شکننده است.
با این مقدمه کوتاه و مختصر قصد دارم به یکی از مهمترین ، اثرگذار ترین و جریان ساز ترین فناوری های نرم و هویت ساز یک جامعه که ضرورت دارد در کشور عزیزمان نیز، بیش از پیش مورد توجه نظری و عملی قرارگیرد، بپردازم؛ فناوری نرم و هویت ساز سپاس و قدردانی از الگوها و اسطوره های ورزشی که در قید حیات هستند.
برخلاف نظر برخی اندیشمندان که معتقدند قهرمانان و افتخار آفرینان ورزشی که در قید حیات هستند باید الگو خطاب شوند نه اسطوره، ولقب اسطوره مختص قهرمانانی است که در قید حیات نیستند، اعتقاد دارم ویژگی ها و کارکردهای رفتاری و اجتماعی که درمنابع معتبر علمی و پژوهشی برای یک اسطوره ارائه شده است کاملا منطبق بر ویژگی های شماری از قهرمانان و افتخار آفرینان ورزشی ما است. اسطوره، درگير مبارزه‌اي شجاعانه براي كسب اهداف خارق‌العاده، افتخار، شهرت و احتمالا فضيلت است كه اين اهداف با مشغوليات روزمره و نازل زندگي انسان در تضاد هستند. تلاش «اسطوره» براي تغيير سرنوشت، نكته‌اي است كه نبايد به سادگي از كنار آن عبور كرد. اسطوره خود را در معرض رويدادها و اتفاقات تصادفي و غيرقابل پيش‌بيني قرار مي‌دهد، اتفاقات احتمالي كه در صورت پيروزي مي‌توانند اسطوره را خرسند كنند و در صورت شكست مي‌توانند او را به عرصه نابودي بكشانند. اولين و ساده‌ترين نشانه براي تشخيص اسطوره اين است كه او برخلاف نظم زندگي عادي و روزمره عمل مي‌كند و تخيل و انديشه انسان عادي را از طريق روايت‌هايي كه خلق مي‌كند به چالش كشيده و با خود همراه مي‌كند. اسطوره ها دارای کارکرد سیاسی اجتماعی نیز هستند.به عنوان دلیل و نمونه، زماني كه اسطوره‌ها را در اروپا مورد مطالعه قرار مي‌دهيم، مي‌بينيم كه اتفاقا خود واژه «اروپا» بر يك اسطوره دلالت مي‌كند. بنديكت آندرسون در كتاب جماعت‌هاي خيالي معتقد است؛ اروپا اساسا در يك بستر خيالي و اسطوره‌اي خلق شد و آنها هر زمان كه خواستند ملت‌سازي كنند دست به خلق اسطوره‌ها زدند. به عنوان مثال، ناپلئون بناپارت پس از تبعيد به جزيره سنت هلن به يك اسطوره تبديل مي‌شود.
مبارزه‌اي شجاعانه براي كسب اهداف خارق‌العاده، تحمل مصائب مربوط به افتخارات و شهرت، فضیلت طلبی، حامی طبقه فقیر ومظلوم، مخالفت با روزمرگی، در معرض رویدادهای تصادفی و غیر قابل پیش بینی بودن، برآمده از بطن مردم و برای مردم، اثرگذاری در رابطه متقابل ملت – دولت، اثرگذاری در غم و شادی و امیدواری و ناامیدی جامعه، اثرگذاری در ساخت جهانی اخلاقی تر و انسانی تر، ویژگی های منحصر به فردی است که بسیاری از قهرمانان ورزشی در قید حیات کشورمان در بعد ملی و بین المللی دارند. بنابراین باتوجه به ویژگی هایی که بر شمردم اسطوره بودن با زنده بودن منافات ندارد و صفت اسطوره، فقط برازنده قهرمانان ورزشی از دنیا رفته نیست و اساساً نیاید باشد.
پرواضح است که به دلیل کارکردها و جریان سازی های اجتماعی بسیار موثر اسطوره های ورزشی، عدم تکریم، سپاس واحترام آنها خسران زیادی را برای جامعه ایجاد خواهد کرد.شایسته نیست ملاحظات سیاسی باعث شود اسطوره های ورزشی خانه نشین شوند و پس از مرگ، یک کوچه، خیابان یا ساختمان به نام آنها شود و در واقع به موزه تبدیل شوند. میدان دادن به آنها در زمان حیات و سپاس شایسته و در خور شأن مادی و معنوی شان علاوه بر خلق و تقویت ارزش های ماندگار در جامعه از قبیل جوانمردی، وطن دوستی، دیگرخواهی، اعتماد فردی و اجتماعی، امید وشادی، در بعد بین المللی اقتدار و اعتبار فردی و ملی اسطوره و کشور نیز ارتقاء می یابد.
اینجاست که اعتقاد راسخ دارم سپاس شایسته از اسطورهای ورزشی زنده یک فناوری نرم و هویت ساز است ومنجر به خدمات و محصولات ناپیدا و ناملموسی می شود که بستر ساز فناوری های سخت و راه حل بسیاری از اقدامات و مشکلات ریز و درشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. شایسته است سیاست گذاران حوزه فناوری، به ویژه فناوری های نرم و هویت ساز فایل و ماموریتی مختص اسطوره های ورزشی زنده در بین سایر ماموریت ها و وظایف خود ایجاد نموده و با جلب مشارکت و حضور آنان در برنامه ریزی های مربوطه هویت ، شادی، امید، اعتماد، جوانمردی، دیگرخواهی و صدها مزیت فردی و اجتماعی و بین المللی را خلق، بازسازی و تقویت کنند.
*معاون دفتر آینده نگاری و مطالعات راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
